Autor: prof. SGMK dr Mariusz Miąsko
Analiza wyłączenia przewozu drogowego wykonywanego pojazdami zabytkowymi
Art.3 rozporządzenia 561/2006 WE stanowi: „niniejsze rozporządzenie nie ma zastosowania do przewozu drogowego:
i) pojazdami użytkowymi o statusie pojazdów zabytkowych zgodnie z przepisami Państwa Członkowskiego, w których są użytkowane, wykorzystywanymi do niezarobkowych przewozów osób lub rzeczy. L 102/4 PL Dziennik Urzędowy Unii Europejskiej 11.4.2006
Pozornie treść przedmiotowej normy noże wydawać się oczywista, jednak warto zadać pytanie o treść i zakres sformułowania oraz instytucji prawnej „pojazdu zabytkowego”.
Ustalenie czy dany transport jest realizowany „pojazdem zabytkowym”, wprost wpływa na ustalenie źródeł prawa pracy kierowców. Legislator określił, iż chodzi o pojazd, który w myśl „przepisów Państwa Członkowskiego, w którym są (pojazdy te są – przyp.) użytkowane (i – przyp.) wykorzystywane do niezarobkowego przewozu osób lub rzeczy”. Z powyższego wynika szereg okoliczności:
– po pierwsze, normodawca jednoznacznie określił, że punktem odniesienia dla ustalenia zakresu instytucji „pojazdu zabytkowego”, jest prawo Państwa Członkowskiego na terenie którego pojazd jest użytkowany;
– po drugie, należy określić zakres sformułowania „pojazd zabytkowy”, który odnosi się do pojazdu na terytorium danego kraju, a więc kluczowe w tym zakresie będzie krajowe uregulowanie prawne każdego z osobna kraju członkowskiego;
– po trzecie, w konsekwencji powyższych uregulowań, nie będzie wiążąca w tym zakresie definicja „pojazdu historycznego” z Karty Turyńskiej z 29 stycznia 2013 roku.
Karta Turyńska[1] to uznany na całym świecie dokument naświetlający kulturowe i historyczne znaczenie pojazdów zabytkowych. Karta jest odpowiedzą Międzynarodowej Federacji Pojazdów Zabytkowych na prace Parlamentu Europejskiego oraz UNESCO. Jednak ponieważ nie jest aktem prawa krajowego Państw Członkowskich, to nie może stanowić bezpośredniego źródła prawa i z tego powodu nie można na jej podstawie oceniać, czy dany pojazd posiada status pojazdu zabytkowego w rozumieniu rozporządzenia 561/2006 WE. Karta Turyńska stanowi[2];
– po czwarte, dla oceny pojazdu jako „zabytkowy” zastosowania też mieć nie będzie „Międzynarodowy Kodeks Techniczny FIVA (2010)”.[3]
Jest to kodeks Międzynarodowej Federacji Pojazdów Zabytkowych (Fédération Internationale des Véhicules Anciens – FIVA). FIVA została założona w 1966 r. we Francji, jako organizacja reprezentująca interesy entuzjastów pojazdów zabytkowych w ponad 50 krajach świata. Zgodnie z Międzynarodowym Kodeksem Technicznym FIVA „zachowanym pojazdem zabytkowym jest pojazd z napędem mechanicznym, produkowany ponad 25 lat temu, zachowany i utrzymany w warunkach historycznie właściwych, znajdujący się w posiadaniu osoby lub organizacji, która go konserwuje ze względu na wartość techniczna i historyczna, a nie jako środek codziennego transportu (…)”.
Natomiast zgodnie z Polskim ustawodawstwem „pojazd zabytkowy – pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także pojazd wpisany do inwentarza muzealiów, zgodnie z odrębnymi przepisami; (art. 2 ust. 39 Prawo o ruchu drogowym). Dla przedmiotowego zakresu, kluczowe znaczenie będą miały przepisy polskiego prawa, a nie międzynarodowego kodeksu pomimo, że na jego podstawie FIVA prowadzi rejestr i klasyfikację pojazdów zabytkowych, która ma służyć dokumentowaniu historii i potwierdzaniu oryginalności poszczególnych samochodów, a rejestr jest powszechnie uznawanym na świecie źródłem, służącym ocenie, czy mamy do czynienia z pojazdem zabytkowym. Jasne stało się więc, że jedynym źródłem prawa definiującym możliwość wyłączenia „pojazdu zabytkowego”, z zakresu zastosowania niniejszego rozporządzenia jest wyłącznie definicja każdego z krajów członkowskich.
Na gruncie polskiego prawa, sprawa nie jest taka oczywista ponieważ równolegle obowiązują dwa pojęcia:
- „pojazd zabytkowy” oraz
- „pojazd historyczny”
Jakie więc są różnice między pojazdem zabytkowym i historycznym?
Instytucja prawna „pojazdu zabytkowego” została uregulowania na mocy Ustawy Prawo o ruchu drogowym (art. 2 § 39) zgodnie z którą jest to:
„(…) pojazd, który na podstawie odrębnych przepisów został wpisany do rejestru zabytków lub znajduje się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także pojazd wpisany do inwentarza muzealiów, zgodnie z odrębnymi przepisami; (art. 2 ust. 39 Prawo o ruchu drogowym. Ustawa z dnia 20 czerwca 1997 roku, Dz.U.97.98.602).
Definicja nie precyzuje konkretnych wymogów, które powinien spełniać pojazd zabytkowy. Tak więc zakłada się, że kwalifikacja opiera się na ogólnych zasadach kwalifikacji zabytków określonych w Ustawie o Ochronie Zabytków oraz zasadach opracowanych przez instytucje o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym, zajmujące się problematyką pojazdów zabytkowych np.: FIVA, Zespół d/s Pojazdów Zabytkowych powołany przy Zarządzie Głównym Polskiego Związku Motorowego oraz specjalistyczne firmy rzeczoznawcze. Natomiast instytucja „pojazdu historycznego” jest uregulowana na mocy Ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych[4] w art. 2 ust. 11, który określa że „pojazd historyczny” jest to:
„a) pojazd zabytkowy w rozumieniu przepisów ustawy – Prawo o ruchu drogowym,
b) pojazd wpisany do księgi inwentarza muzealiów zgodnie z przepisami dotyczącymi ewidencjonowania dóbr kultury w muzeach,
- c) pojazd mający co najmniej 40 lat,
- d) pojazd mający co najmniej 25 lat i uznany przez uprawnionego rzeczoznawcę samochodowego za pojazd unikatowy lub mający szczególne znaczenie dla udokumentowania historii motoryzacji;”
Tak więc pojazd zabytkowy to jedna z odmian pojazdu historycznego.
Stosując wykładnię językową, nie każdy pojazd historyczny jest zwolniony z zakresu stosowania rozporządzenia 561/2006 WE. Tak więc, nie każdy pojazd historyczny jest uprawniony do takiego zwolnienia. Zwolnione są jedynie pojazdy, które „zostały wpisane do rejestru zabytków lub znajdują się w wojewódzkiej ewidencji zabytków, a także pojazdy wpisane do inwentarza muzealiów”.
Dla porządku należy tylko dodać, wyczerpując przedmiotowe zagadnienia, że żadnego znaczenia w kontekście uregulowania niniejszego rozporządzenia, nie ma podział na pojazdy typu: „Youngtimer” oraz „Oldtimer”. Podsumowując powyższy zakres należy ocenić, że dopiero tak wyczerpujące podejście do tematu, pozwala na rzetelne określenie zakresu oraz przyczyn wyłączeń niniejszego rozporządzenia, a pośrednio pozwala także na określenie przesłanek zastosowania uregulowań ustawy o czasie pracy kierowców, rozporządzenia 561/2006 WE lub jedynie uregulowań Kodeksu pracy.
[1] http://www.pzm.pl/pliki/galeria/zabytkowe/karta_turynska.pdf – dostęp na dzień 30.08.2025 r
[2] ZAŁĄCZNIK NR 67 – FIVA https://kancelariaprawnaviggen.pl/zalacznik-nr-67-fiva/ dostęp na dzień 30.08.2025 r
[3] http://www.pzm.pl/pliki/zg/zabytki/fiva/miedzyna_kodeks_techniczny_fiva_2011.pdf – dostęp na dzień 30.08.2025 r
[4] Ustawa z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych, Dz. U. 2003 nr 124 poz. 1152.
