Produkcja owoców stanowi kluczowy sektor rolnictwa w Unii Europejskiej, zarówno w kontekście zaopatrzenia rynku wewnętrznego, jak i eksportu/importu. Polska jest jednym z największych producentów owoców ziarnkowych (jabłka, gruszki), jagodowych (truskawki, maliny, borówki, porzeczki, agrest) i pestkowych (czereśnie, morele) w Europie. Istotną rolę w handlu na rynku unijnym odgrywają również owoce importowane, takie jak banany i cytrusy (pomarańcze, mandarynki, cytryny, grejpfruty), które nie są uprawiane towarowo w Polsce ze względu na klimat, lecz podlegają rygorystycznym kontrolom granicznym w zakresie pozostałości pestycydów.
W ochronie wielu gatunków owoców istotną rolę odgrywał acetamipryd, substancja czynna z grupy neonikotynoidów, stosowana przeciwko mszycom, miodówkom, wciornastkom i innym owadom ssącym. Dzięki działaniu systemicznemu i skuteczności wobec pluskwiaków ssących był to przez lata podstawowy środek w ochronie takich upraw, jak jabłonie, grusze, porzeczki, winorośle, czereśnie, truskawki, maliny, borówki czy agrest.
Dnia 17 stycznia 2025 r. przyjęto rozporządzenie Komisji (UE) 2025/158, które zmienia załączniki II, III i IV do rozporządzenia (WE) nr 396/2005, obniżając maksymalne dopuszczalne poziomy pozostałości (MRL – Maximum Residue Level, w polskiej terminologii NDP – najwyższy dopuszczalny poziom) acetamiprydu w 38 produktach rolnych, z czego ponad połowę stanowią owoce. Nowe limity obowiązują od 19 sierpnia 2025 r.
Gatunki owoców objęte obniżeniem MRL w rozporządzeniu (UE) 2025/158
- Banany – MRL obniżono do 0,01 mg/kg (LOD), co w praktyce oznacza brak możliwości stosowania acetamiprydu w ochronie tej uprawy. Zmiana ma znaczenie wyłącznie dla owoców importowanych.
- Porzeczki czarne, czerwone i białe – limit obniżono do 0,01 mg/kg (LOD), co w praktyce eliminuje stosowanie acetamiprydu w ich produkcji towarowej.
- Winogrona stołowe i winorośl do produkcji wina – MRL ustalono na 0,08 mg/kg (wcześniej wyższe, ok. 0,3–0,5 mg/kg).
- Jabłka – MRL obniżono do 0,07 mg/kg (wcześniej ok. 0,3–0,5 mg/kg).
- Gruszki – MRL obniżono do 0,07 mg/kg.
- Pigwy – MRL ustalono na 0,15 mg/kg.
- Czereśnie – MRL wynosi 0,80 mg/kg (wcześniej wyższy, ok. 1,5 mg/kg).
- Morele – MRL obniżono do 0,08 mg/kg.
- Truskawki – MRL wynosi 0,50 mg/kg.
- Jeżyny – MRL ustalono na 0,60 mg/kg.
- Maliny – MRL ustalono na 0,60 mg/kg.
- Borówki (wysoka, amerykańska) – MRL wynosi 0,70 mg/kg.
- Żurawiny – MRL wynosi 0,70 mg/kg.
- Agrest – MRL wynosi 0,70 mg/kg.
- Czarny bez (owoce) – MRL ustalono na 0,50 mg/kg.
- Oliwki stołowe – MRL ustalono na 0,90 mg/kg.
Dla niektórych gatunków, takich jak porzeczki czy banany, MRL został obniżony do granicy oznaczalności laboratoryjnej (LOD = 0,01 mg/kg), co w praktyce oznacza zakaz stosowania acetamiprydu, ponieważ nawet śladowe ilości tej substancji mogą skutkować przekroczeniem normy prawnej.
Znaczenie zmian MRL i konsekwencje dla branży owocowej
W praktyce obniżenie MRL wymusza na producentach znaczące ograniczenie lub eliminację stosowania acetamiprydu, zwłaszcza w końcowych fazach wegetacji, aby uniknąć pozostałości przekraczających nowe limity. W przypadku gatunków, dla których MRL ustalono na poziomie LOD, jak porzeczki czy banany, nie będzie możliwe stosowanie tego środka w ochronie roślin.
Producenci owoców będą musieli wdrożyć strategie integrowanej ochrony roślin (IPM), rotować substancje czynne i stosować alternatywne preparaty chemiczne i biologiczne. Wzrośnie znaczenie monitoringu pozostałości pestycydów w laboratoriach, co zwiększy koszty produkcji. Partie owoców, które przekroczą limity MRL, nie będą mogły zostać wprowadzone na rynek UE, co w skrajnych przypadkach oznacza utratę wartości handlowej całych zbiorów.
Zmiany te będą miały również wpływ na handel międzynarodowy. Banany i cytrusy, choć nie są uprawiane w Polsce, podlegają tym samym surowym normom jakościowym przy imporcie do UE, co wymaga bardziej rygorystycznych kontroli granicznych.
Podsumowanie
Rozporządzenie (UE) 2025/158 wprowadza szeroką rewizję dopuszczalnych poziomów pozostałości acetamiprydu w owocach. Najbardziej radykalne ograniczenia dotyczą porzeczek i bananów, dla których limit ustalono na poziomie granicy oznaczalności, co w praktyce wyklucza stosowanie acetamiprydu w tych uprawach. Istotne obniżenie MRL objęło także jabłka, gruszki, winogrona, morele, czereśnie, owoce jagodowe i oliwki stołowe. Zmiany te wymuszą dostosowanie praktyk ochrony roślin, zwiększą koszty produkcji i kontroli laboratoryjnej oraz będą miały wpływ na rynek owoców zarówno w UE, jak i w imporcie.
My jako zespół Kancelarii Prawnej Viggen sp.j. oferujemy swoje profesjonalne usługi w zakresie oceny i zapewnienia zgodności produktów żywnościowych oraz materiałów przeznaczonych do kontaktu z żywnością z obowiązującymi krajowymi i międzynarodowymi normami i przepisami. Nasze wieloletnie doświadczenie, zespół najlepszych ekspertów oraz biegła znajomość przepisów gwarantują kompleksowe wsparcie na każdym etapie procesu importu i eksportu, począwszy od oceny dokumentacji, aż po finalną weryfikację zgodności towarów.
Więcej: https://kancelariaprawnaviggen.pl/obsluga-prawna/prawo-zywnosciowe/
Zapraszamy do kontaktu w celu omówienia szczegółów współpracy i dostosowania oferty do indywidualnych potrzeb Twojej firmy.
e-mail: biuro11@viggen.pl,
jak@viggen.pl
tel.: +48-509-982-577, (12) 637 24 57
dr Olga Niewiada
Ekspert ds. Bezpieczeństwa żywności i żywienia
Kancelaria Prawna Viggen
