Za kilka dni, a dokładnie 11 kwietnia 2010 r., przestaną obowiązywać przepisy dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników. Żaden z przygotowanych projektów (ministerialny i senacki) nie ma szans na uchwalenie przed tym terminem. Co zatem stanie się z umowami szkoleniowymi, zawartymi pod rządami dotychczasowych przepisów i na jakiej podstawie pracodawcy będą mogli zawierać nowe umowy z pracownikami podejmującymi naukę?
1. W czym tkwił problem?
Wszystko zaczęło się od wyroku Trybunału Konstytucyjnego (sygn. K 28/08), który 31 marca 2009 r. orzekł, że art. 103 Kodeksu pracy jest niezgodny z Konstytucją RP. Trybunał uznał wówczas, że przepis ten nie zawiera ani szczegółowo wskazanego zakresu spraw przekazanych do uregulowania w rozporządzeniu, ani wytycznych co do treści aktu wykonawczego, czyli pozostawia kwestie te do uregulowania właściwym ministrom w zbyt dowolny i swobodny sposób.
Na mocy tego wyroku zarówno art. 103 Kodeksu pracy jak i rozporządzenie wydane na jego podstawie (rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych) tracą moc 11 kwietnia 2010 r.
2. Pierwszy, ministerialny projekt nowelizacji przepisów nie dotarł nawet do Sejmu…
Jako pierwsze do prac nad przygotowaniem nowych regulacji przystąpiło Ministerstwo Pracy. Już we wrześniu 2009 r. gotowa była pierwsza wersja projektu nowelizacji Kodeksu pracy, która regulowała kwestie dotyczące podnoszenia kwalifikacji zawodowych.
Ministerialny projekt zakładał m.in. zobowiązanie pracownika do podnoszenia kwalifikacji zawodowych (pracownik na polecenie pracodawcy miał być zobowiązany do podnoszenia kwalifikacji zawodowych jeśli wiązałoby się to z wykonywaną pracą, odbywało w czasie pracy pracownika oraz na koszt pracodawcy). Projekt resortu pracy przewidywał ponadto niższy niż obecnie wymiar urlopu szkoleniowego oraz obowiązek zawarcia umowy szkoleniowej (także w przypadku, gdy z inicjatywą podnoszenia kwalifikacji występowałby pracownik).
Ministerialny projekt nowelizacji Kodeksu pracy budził duże kontrowersje partnerów społecznych (z którymi inicjatywy rządowe zmian w ustawach muszą być konsultowane). Z tego względu trafił pod obrady Zespołu Prawa Pracy i Układów Zbiorowych Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno – Gospodarczych i nie dotarł Sejmu.
3. …nad drugim – senackim trwają właśnie prace w parlamencie
Wobec zbliżającego się terminu upływu „ważności” obecnych przepisów projekt nowych przepisów przygotowali senatorowie. W przeciwieństwie do projektu Ministerstwa Pracy senacki projekt zakłada, że pracownik może (a nie musi) podnosić swoje kwalifikacje – z inicjatywy pracodawcy albo za jego zgodą.
Pracownikowi podnoszącemu kwalifikacje zawodowe, według senackiego projektu, ma przysługiwać zwolnienie z całości lub części dnia pracy na udział w obowiązkowych zajęciach w ramach podnoszenia kwalifikacji, a także na czas potrzebny, żeby na te zajęcia dotrzeć oraz urlop szkoleniowy – na niektóre egzaminy. Zarówno za czas zwolnienia z całości lub części dnia pracy i za urlop szkoleniowy pracownikowi ma przysługiwać wynagrodzenie.
Również ten projekt przewidywał obowiązek zawarcia umowy szkoleniowej (zarówno w przypadku, gdy pracownik podnosi kwalifikacje z inicjatywy pracodawcy, jak i za jego zgodą – w obu przypadkach obowiązki i uprawnienia dotyczące także urlopu szkoleniowego i zwolnienia z całości lub części dnia pracy są takie same).
Senacki projekt nowelizacji Kodeksu pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych trafił do Sejmu w listopadzie 2009 r., jednak również on nie ma szans na uchwalenie przed 11 kwietnia 2010 r. (7 kwietnia 2010 r. odbyło się w Sejmie sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej)
4. Jak traktować umowy szkoleniowe zawarte pod rządami niekonstytucyjnych przepisów?
Wobec braku nowych regulacji pojawiają się wątpliwości na jakich zasadach, po 10 kwietnia 2010 r., należy regulować kwestie podnoszenia kwalifikacji zawodowych przez pracowników. Czy umowy szkoleniowe zawarte na podstawie przepisów, które tracą moc obowiązującą, będą ważne? I w jaki sposób kształtować wzajemne prawa i obowiązki stron w związku z podnoszeniem kwalifikacji pracowników po 10 kwietnia 2010 r.?
Projekt, nad którym trwają prace w Sejmie, gwarantuje, że w razie, gdy pracownik rozpoczął podnoszenie kwalifikacji zawodowych do 10 kwietnia 2010 r. włącznie, będzie je kontynuował na starych zasadach. Natomiast pomiędzy tym dniem, a dniem wejścia w życie nowej ustawy będzie luka prawna – stare przepisy nie będą już obowiązywały, a nowe jeszcze nie wejdą w życie. Najbezpieczniej byłoby w tym czasie nie decydować się na podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Jeżeli jednak będzie to niezbędne – możliwe to będzie tylko na podstawie umów prawa cywilnego.
5. Przy zawieraniu umów strony obowiązywać będzie zasada swobody umów
W okresie nieobowiązywania żadnych przepisów dotyczących podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracodawcy i pracownicy będą mogli ustalać zasady podnoszenia kwalifikacji zgodnie z zasadą swobody umów. Zasada swobody umów wymaga jednak zgodnej woli obydwu stron.
Ponieważ ani w czasie luki, gdy obowiązywał będzie jedynie art. 17 oraz art. 94 pkt 6 Kodeksu pracy ani później – kiedy projekt senacki jako ustawa wejdzie w życie – nie będzie przepisu, który stanowiłby, że podnoszenie kwalifikacji jest obowiązkiem pracownika, to, co do zasady, pracownik nie ma obowiązku podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Zatem będzie on mógł odmówić podnoszenia kwalifikacji, jeżeli pracodawca – chcąc wykorzystać lukę w przepisach – będzie chciał go zobowiązać do np. odpracowywania 5 lat w zamian za opłacenie 6-miesięcznego kursu językowego.
Jeżeli natomiast o pomoc w podnoszeniu kwalifikacji zawodowych będzie zabiegał pracownik, a warunki tej pomocy oferowane mu przez pracodawcę w okresie luki nie będą go satysfakcjonowały – będzie mógł zdecydować się na wybór kursu czy szkolenia przypadającego w innym terminie (gdy nowe przepisy wejdą już w życie).
Gdyby jednak „groźbą” np. zwolnienia, czy złej oceny okresowej pracodawca zmusił pracownika do podpisania niekorzystnej dla niego umowy cywilnej w zakresie podnoszenia kwalifikacji zawodowych (np. z bardzo długim okresem odpracowania), to wydaje się, że pracownik będzie mógł wystąpić do sądu o ustalenie, że powinny mieć do niego zastosowanie nowe przepisy, bo okres luki został wykorzystany przez pracodawcę w celu ominięcia nowych przepisów.
Natomiast podpisując umowy cywilne w okresie nieobowiązywania przepisów warto wzorować się na nowych rozwiązaniach (zawartych w senackim projekcie nowelizacji Kodeksu pracy).
Ważne!
Czekamy na stanowisko Ministerstwa Pracy
Jak wynika z powyższych rozważań istnieje duże ryzyko, że przez pewien okres w przepisach dotyczących podnoszenia kwalifikacji zawodowych będzie luka prawna. Dlatego wystąpiliśmy do Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej o stanowisko jak w tym okresie powinni postępować pracodawcy oraz jak należy traktować umowy szkoleniowe zawarte przed 11 kwietnia 2010 r. Jak tylko je otrzymamy – poznacie je Państwo jako pierwsi!
6. Zwolnienie z podatku pod znakiem zapytania…
Kolejnym nierozwiązanym problemem jest kwestia opodatkowania świadczeń związanych z podnoszeniem kwalifikacji zawodowych wypłacanych po 10 kwietnia 2010 r. Zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolna od podatku jest wartość świadczeń przyznanych zgodnie z odrębnymi przepisami przez pracodawcę na podnoszenie kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego pracownika, z wyjątkiem wynagrodzeń otrzymywanych za czas urlopu szkoleniowego oraz za czas zwolnień z części dnia pracy, przysługujących pracownikom podejmującym naukę w szkołach lub podnoszącym kwalifikacje zawodowe w formach pozaszkolnych.
Powyższe brzmienie przepisu art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy wprost stanowi, że zwolnienie podatkowe dotyczy wyłącznie świadczeń przyznawanych zgodnie z odrębnymi przepisami, czyli art. 103 Kodeksu pracy i wydanym na jego podstawie rozporządzeniem. Utrata mocy obowiązującej tych przepisów oznacza, że świadczenia wypłacane po 10 kwietnia 2010 r. (takie jak pokrycie kosztów czesnego za studia, dofinansowanie do materiałów dydaktycznych) podlegać będzie opodatkowaniu. Czy będzie tak w rzeczywistości – tutaj z pewnością poczekać będziemy musieli na stanowiska poszczególnych organów skarbowych lub komunikat Ministerstwa Finansów (również w tej kwestii wystąpiliśmy z oficjalnym zapytaniem do Ministerstwa Finansów).
Podstawa prawna:
» art. 17, art. 94 pkt 6, art. 103 ustawy z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94),
» art. 21 ust. 1 pkt 90 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz.U. z 2000 r. nr 14, poz. 176),
» rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej oraz Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 12 października 1993 r. w sprawie zasad i warunków podnoszenia kwalifikacji zawodowych i wykształcenia ogólnego dorosłych (Dz.U. z 1993 r. nr 103, poz. 472),
» projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (projekt Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej z 14 października 2009 r.),
» senacki projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (druk sejmowy nr 2584).
Źródło: portalkadrowy.pl
