Art. 12 561/2006 WE w oczach organów kontrolnych

Autor publikacji: Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.

Art. 12 561/2006 WE w oczach organów kontrolnych. Zakres zastosowania art. 12 rozporządzenia 561/2006 WE stał się przedmiotem rozważań organów kontrolnych, a także judykatury krajowej oraz unijnej. Liberalny wpływ omawianej anomalii systemowej na system prawny, nie przypadł najwyraźniej do gustu niektórym organom kontrolnym, Europejskiemu Trybunałowi Sprawiedliwości oraz Komisji Europejskiej, które systematycznie podejmują (formalnie bezskuteczne) próby ograniczenia roli omawianego przepisu.

Wynikiem tych działań są wytyczne GITD oraz orzecznictwo ETS odnoszące się do przedmiotowego zagadnienia. Główny Inspektor Transportu Drogowego zajął oficjalne stanowisko w przedmiocie zasad powoływania się na treść art. 12 rozporządzenia 561/2006 WE, wydając 4 lipca 2011 roku wytyczną nr 1 pkt. 4 z dnia 4 lipca 2011 roku.

Przytoczona wytyczna stanowi wprost kompilację stanowiska ETS (sprawa C-235/94) dotyczącego zasad powoływania się na art. 12/561/2006 WE oraz przerywania odpoczynku na parkingu lub terminalu w uzasadnionych przypadkach.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości zajął oficjalne stanowisko w przedmiocie zasad powoływania się na treść art. 12 rozporządzenia 561/2006 WE w sprawie C-235/94.

 ETS określił, że: „Organ egzekwujący prawo oceniając zasadność odstępstwa:

Sprawdza czy kierowca zazwyczaj przestrzega przepisy w zakresie czasu prowadzenia pojazdu i odpoczynku i czy odstępstwo ma charakter wyjątkowy;

Odstępstwo od ograniczeń w zakresie czasu prowadzenia pojazdu nie może występować regularnie i musi być spowodowane wyjątkowymi okolicznościami: poważny wypadek drogowy, ekstremalne warunki pogodowe, objazdy, brak miejsca na parkingu, itp. Przyczyna odstępstwa nie może być wcześniej znana i nie można jej było przewidzieć.

Kierowca nie powinien mieć żadnych „oszczędności czasowych” z powodu przekroczenia ograniczenia, odstępstwo od przepisów w zakresie czasu prowadzenia pojazdu nie może prowadzić do ograniczenia wymaganych przerw oraz dziennych i tygodniowych okresów odpoczynku. (Należy je wykonać w odpowiednim wymiarze)”.

Powyższe orzeczenie ETS stało się źródłem dla wytycznej nr 1 Komisji Europejskiej (przyjętej w październiku 2007, opublikowane na stronie EUROPA we wszystkich językach roboczych w grudniu 2007).

Ze stanowiska KE wyrażonej w treści przedmiotowej Wytycznej wynika, że skuteczność powołania się na omawianą normę będzie ograniczona w przypadku:

• przejazdów wahadłowych na stałych trasach, gdzie trasa jest z góry znana kierowcy oraz przedsiębiorcy i z góry można ustalić, czy transport może być realizowany zgodnie z zasadami niniejszego rozporządzenia,

• przejazdów w przewozie osób na liniach regularnych (powyżej 50 km – ponieważ do przewozów poniżej 50 km niniejsze rozporządzenie na gruncie polskim nie ma zastosowania),

• przewozach rzeczy na powtarzalnych trasach (np.: w przewozach kurierskich, przewozach auto transporterów, paliw itp).

W takich przypadkach powoływanie się na art. 12/561/2006 WE może okazać się nieskuteczne, ale tylko wówczas, jeśli miałoby dotyczyć uzasadnienia codziennego lub częstego przekraczania norm rozporządzenia.

Powołanie się na przedmiotowy przepis nawet na liniach regularnych z uwagi na nieplanowaną okoliczność, na którą przedsiębiorca i kierowca nie miał wpływy (vis maior) jest jednak nadal w pełni uzasadnione.

Przedmiotem szczególnych kontrowersji jest możliwość powołania się na art. 12 w przypadku kongestii (korków drogowych), wywołanych długotrwałymi robotami drogowymi.

Transport osób na liniach regularnych realizowany jest bowiem na mocy udzielonych zezwoleń transportowych (zgodnie z przedłożonym rozkładem jazdy – art. 22 ust. 1 pkt.1 u.o.t.d.). Przepisy ustawy o transporcie drogowym przewidują instytucję „odstępstwa” od rozkładu pierwotnego na czas trwania robót drogowych w art. 20a.ust.1.

Przepis ten mówi: „1. Warunków określonych w zezwoleniu, o którym mowa w art. 18, nie stosuje się w przypadku wystąpienia niezależnych od przedsiębiorcy okoliczności uniemożliwiających wykonywanie przewozów zgodnie z określonym w zezwoleniu przebiegiem trasy przewozów, w szczególności awarii sieci, robót drogowych, lub blokad drogowych.

2. W przypadku gdy okoliczności uniemożliwiające wykonywanie przewozów, o których mowa w ust. 1, trwają dłużej niż 14 dni, organ właściwy w sprawach zezwoleń, na wniosek przedsiębiorcy, wydaje decyzje w sprawie odstępstwa od warunków określonych w zezwoleniu”.

Należy jednak mieć świadomość co do dwóch okoliczności:

a) przedsiębiorca o uzyskanie odstępstwa może ubiegać się dopiero po 14 dniach od ich wystąpienia, a w międzyczasie musi nadal realizować transport na dotychczasowym zasadach (często z naruszeniem norm rozporządzenia 561/2006 WE),

b) „odstępstwo” jest formalnie odrębnym zezwoleniem, o które należy wystąpić na ogólnych zasadach. Czas oczekiwania na uzyskanie zezwolenia w trybie odstępstwa jest na tyle długi (sięga często kilku miesięcy), że wykonywanie transportu inną trasą omijającą odcinki objęte utrudnieniami drogowymi jest w praktyce niewykonalne. Często jest też tak, że moment uzyskania zezwolenia w ramach „odstępstwa” jest wręcz późniejszy niż zakończenie prac remontowych dróg. W praktyce, więc u przedsiębiorców wyraźny jest uzasadniony opór do korzystania z tej konstrukcji prawnej zwłaszcza, że istotne są koszty jej zastosowania. Uzyskanie zezwolenia pociąga za sobą określone koszty, które często są nieuzasadnione w kontekście krótkotrwałego wykorzystania zezwolenia.

Szczególną kategorią przypadków są roboty drogowe, których czas przekracza 3 miesiące. Należy bowiem wiedzieć, że przedsiębiorca zaprzestając realizacji transportu na linii objętej remontem drogowym traci uprawnienie do przedmiotowego zezwolenia w trybie art. 24 ust. 4 (51) pkt. 3.

Przepis ten mówi: „Zezwolenie cofa się w razie (…) 3) niewykonywania przez przedsiębiorcę, na skutek okoliczności zależnych od niego, przewozów regularnych co najmniej przez 3 miesiące”.

Zaprzestanie wykonywania transportu na linii objętej remontem jest często traktowane jako zaprzestanie wykonywania transportu z przyczyn zależnych, ponieważ na przedmiotowej linii nie ma bezwzględnego zakazu wykonywania transportu, ale też nie ma możliwości jego realizowania na zasadach wynikających z zezwolenia.

W takim przypadku należy jednak rozważyć modyfikację stanowiska ETS oraz wytycznej GITD, w zakresie „wyjątkowego charakteru” powołania się na art. 12/561/2006 WE w taki sposób, aby dostosować uregulowania normatywne do realiów funkcjonowania transportu drogowego w kontekście uwarunkowań społecznych.

Wyśmienicie wyraża tę ideę paremia ubi societas ibi lex (ius) – gdzie społeczeństwo tam prawo, łącząc ideę praworządności z realiami i oczekiwaniami społecznymi.

Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).