Od dnia 1 stycznia 2022 roku to wyłącznie pracodawca ponosił będzie pełną odpowiedzialność za nielegalne zatrudnienie pracownika bądź nieujawnienie całości lub części wynagrodzenia pracownika.
Zgodnie z postanowieniami art. 2 ust. 1 pkt 13 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy nielegalne zatrudnienie to:
• zatrudnienie przez pracodawcę osoby bez potwierdzenia na piśmie w wymaganym terminie rodzaju zawartej umowy i jej warunków;
• niezgłoszenie osoby zatrudnionej lub wykonującej inną pracę zarobkową do ubezpieczenia społecznego;
• podjęcie przez bezrobotnego zatrudnienia, innej pracy zarobkowej lub działalności bez powiadomienia o tym właściwego powiatowego urzędu pracy.
Zgodnie ustawą z dnia 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw Polskiego Nowego Ładu od nowego roku w przypadku nielegalnego zatrudnienia, pracodawcy będą zobowiązani do zapłaty w całości:
• dodatkowego przychodu w wysokości minimalnego wynagrodzenia za każdy miesiąc nielegalnego zatrudnienia;
• podatku oraz składek społecznych i zdrowotnych od wynagrodzenia nielegalnie zatrudnionego pracownika.
Dodatkowo pracodawcy nie będą mogli odliczyć od podatku przychodów pracownika z tytułu nielegalnego zatrudnienia lub nieujawnionego przychodu. Od roku 2022 pracownicy będą zwolnieni z jakichkolwiek sankcji. Pracodawcy poniosą wszelkie koszty z tytułu nielegalnego zatrudnienia pracowników.
Odpowiedzialność pracodawcy zatrudniającego cudzoziemca, który przebywa w Polsce nielegalnie, tj. grzywnę od 1.000,00 PLN do 30.000,00 PLN określa w pierwszej kolejności art. 120 ust. 1 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 roku o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz.U. z 2020 roku, poz. 1409 ze zm). Jeszcze poważniejsze konsekwencje, w tym kara pozbawienia wolności do lat 3 grożą za powierzanie wykonywania pracy cudzoziemcowi przebywającemu w Polsce bez ważnego dokumentu pobytowego w warunkach szczególnego wykorzystania (art. 10 ust. 1), jak również cudzoziemcowi będącemu ofiarą handlu ludźmi (art. 10 ust. 2).
Zgodnie z art. 2 i 3 ustawy o skutkach powierzania, podmiot powierzający wykonywanie pracy cudzoziemcowi jest obowiązany żądać od cudzoziemca przedstawienia przed rozpoczęciem pracy ważnego dokumentu uprawniającego do pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz do przechowywania jego kopii przez cały okres wykonywania pracy przez cudzoziemca. W przypadku wykonania tego obowiązku oraz zgłoszenia cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych, zgodnie z art. 13 ustawy o skutkach powierzania i art. 120a ustawy o promocji zatrudnienia, wyłączona jest odpowiedzialność sprawcy za powierzenie wykonywania pracy cudzoziemcowi, który przebywa w Polsce nielegalnie, chyba że sprawca wiedział, że dokument uprawniający do pobytu został sfałszowany. Ustawa o promocji zatrudnienia w obszernym katalogu przewidzianym w art. 120 przewiduje kary również za inne naruszenia związane z zatrudnianiem cudzoziemców.
