Jest nowa uchwała SN ws. ryczałtów noclegowych. 26 października 2017 r. Sąd Najwyższy w składzie 7 osobowym, w sprawie o sygn. III PZP 2/17 podjął uchwałę, w której stwierdził, iż „Ryczałt za nocleg w podróży służbowej kierowcy zatrudnionego w transporcie międzynarodowym może zostać określony w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę (art. 77[5] § 3 k.p.) poniżej 25% limitu, o którym mowa w § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (Dz. U. Nr 236, poz. 1991 ze zm.) oraz w § 16 ust. 2 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (Dz. U. poz. 167)”.
Uchwała SN ws. ryczałtów noclegowych
Tym samym SN rozwiał wątpliwości pracodawców ostatecznie stwierdzając, iż pracownikowi zatrudnionemu w sektorze prywatnym wolno wypłacić mniejszy ryczałt noclegowy, niż pracownikowi sfery budżetowej.
Komentowany wyrok SN stanowi ogromny sukces mecenasa Andrzeja Zonia oraz dr Mariusza Miąsko z Kancelarii Prawnej Viggen Sp.j., którzy przez kilka ostatnich lat konsekwentnie twierdzili, iż poprzednia uchwała w składzie 7 sędziów SN była całkowicie mylna i sprzeczna z treścią art. 77 zn.5 § 3 i 5 KP, ponieważ przywołane przepisy pozwalały pracodawcom na uregulowanie w wewnątrzzakładowych źródłach prawa określenie niższego niż 25% wymiaru ryczałtu noclegowego (np.: na poziomie 0%).
Zapytany o opinię Dr Mariusz Miąsko wyjaśnia: „Dla mnie zarówno na gruncie prywatnym jak i zawodowym ostatnia uchwała SN jest kolejnym sukcesem i źródłem satysfakcji, ponieważ przez ostatnie kilka lat podnosiłem, że sądy niesłusznie zasądzały pracodawcom wypłatę ryczałtów noclegowych w wymiarze 25% limitu ryczałtu w sytuacji gdy z zapisów regulaminowych wynikało, iż np.: w ogóle nie będą wypłacać ryczałtów lub będą je wypłacać np. w wymiarze 10%.
Tezę, że sędziowie SN wiele lat mylili się w tej kwestii udowodniłem na gruncie naukowym, broniąc ją podczas obrony pracy doktorskiej. Z jednej strony nie potrafię zrozumieć, dlaczego tyle lat SN tkwił w błędzie ale z drugiej strony niezmiernie się cieszę, że lata pracy i konsekwencji przyniosły kolejny pozytywny efekt. Dosłownie niemalże w każdym miesiącu spotykam się z przejawami sympatii i poparcia ze strony nie tylko środowiska transportowego ale środowisk sędziów sądów pracy, którzy podzielają optykę którą od wielu lat prezentuję w kwestii zasad wypłaty ryczałtów noclegowych. Jest to zresztą optyka doskonale znana pani Pierwszej Prezes prof. SN Marii Gersdorf, z którą wielokrotnie korespondowałem wskazując na błędne orzecznictwo SN w sprawach ryczałtowych. Jako ciekawostkę powiem, że Pani Pierwsza Prezes SN otrzymała ode mnie część mojej pracy doktorskiej, w której wykazałem tautologią oraz równaniami logicznymi, że pracodawca może ustalić wypłatę ryczałtów w wymiarze niższym niż 25% – więc SN doskonale znał moją argumentację” – dodał M. Miąsko.
Redakcja zapytała także dr M. Miąsko jak to się jednak stało, że Sąd Najwyższy całkowicie zignorował orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego w sprawie ryczałtów noclegowych i podjął własną uchwałę w odniesieniu do przepisu, który został usunięty przez TK z porządku prawnego?
„To faktycznie bardzo dziwna sytuacja, że SN kolejnym już orzeczeniem całkowicie ignoruje orzeczenie TK. Trudno to do końca zrozumieć, ponieważ przepisy na podstawie których orzekał SN faktycznie zostały wyeliminowane z porządku prawnego przez TK ale warto dać szansę Sądowi Najwyższemu na wyjaśnienie w uzasadnieniu uchwały. Na razie cieszę się, że już nie tylko kolejne sądy powszechne ale także SN wycofuje się z nieprawidłowych orzeczeń w sprawie ryczałtów noclegowych. Oczywiście sukces jest zbiorowy i z tego miejsca chciałem pogratulować i podziękować w imieniu środowiska transportowego wszystkim, którzy przyczynili się do jego osiągnięcia – komentuje M. Miąsko”.
Zapytaliśmy także, pytanie czy pracodawcy mogą się czuć wygrani w tej sytuacji po orzeczeniu SN?
Dr M. Miąsko: Nie rozważałbym tej uchwały w kategoriach zwycięstwa pracodawców lub pracowników. Uważam, że dzięki temu orzeczeniu wygrała sprawiedliwość i nauka, co może nieco poprawi wizerunek SN, nadszarpnięty po ostatnich orzeczeniach „ryczałtowych”. W mojej opinii zarówno kierowcy jak i pracodawcy padli ofiarą nie uczciwego nakręcenia spirali roszczeń przez kilkanaście kancelarii prawniczych, które korzystając z niezrozumienia zagadnienia przez kierowców i sądy, wygenerowały ten problem. Najpierw pracodawcy musieli wypłacić ryczałty a teraz pracownicy będą musieli je oddać, więc trudno mówić że ktoś tu jest wygrany. Z całą pewnością wygrała natomiast sprawiedliwość i nauka prawa pracy.
Jaka będzie teraz przyszłość w kwestii wypłaty ryczałtów noclegowych:
Dr M. Miąsko: Mogę przypuszczać, że przyszłość będzie dokładnie taka o której mówiłem i pisałem od wielu lat, czyli pracodawcy będą wytaczali kierowcom powództwa o zwrot świadczeń stanowiących bezpodstawne przysporzenie. Kierowcy będą mieli natomiast okazję zwrócić się z zapytaniem do swoich zastępców procesowych, dlaczego doradzali klientom wytaczanie powództw przeciwko pracodawcom w stanie prawnym niekorzystnym dla kierowców…ale to już zupełnie inna sprawa.
Więcej informacji na stronie Sądu Najwyższego pod adresem: http://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=204-271e0911-7542-42c1-ba34-d1e945caefb2&ListName=Komunikaty_o_sprawach
Poniżej można zobaczyć także film na video blogu dr Mariusza Miąsko https://www.youtube.com/watch?v=KtjDpScuY60&t=7s
Poniżej prezentujemy także jeden z rozdziałów pracy doktorskiej pana dr Mariusza Miąsko w której wykazał w sposób naukowy, iż SN mylił się emitując poprzednią uchwałę w składzie 7 sędziów z 2014 roku, stanowiącą o niedopuszczalności obniżenia wymiaru ryczałtu noclegowego poniżej 25 limitu z rozporządzenia MPiPS z 2002 i 2013r.
4.1 Dział 4. Analiza roli wewnątrzzakładowych uregulowań prawa pracy oraz wewnętrznych dorozumianych ustaleń pomiędzy stronami stosunku pracy w kontekście określenia zasad wypłaty ryczałtów za nocleg
Nieco na boku głównego nurtu występują godne rozważenia przypadki gdy: a) kierowcy na podstawie wewnątrzzakładowych uregulowań otrzymali w ramach jednej wspólnej kwoty zarówno dietę jak i ryczałt za nocleg, w kwotach nie niższych, niż minimalne przewidziane uregulowaniami rozporządzenia MPiPS; b) kierowcy otrzymali kwoty nie niższe niż minimalne przewidziane uregulowaniami rozporządzenia MPiPS, lecz nie wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa, lecz z dorozumianych ustaleń pomiędzy stronami stosunku pracy.
Dla oceny roli i rangi wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy, kluczowe znaczenie ma treść art. 775 Kodeksu Pracy i art. 21a Ustawy o czasie pracy kierowców. Analizę warto rozpocząć od oceny treści art. 21 a u.cz.p.k., który stanowi, że: „Kierowcy w podróży służbowej, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z wykonywaniem tego zadania służbowego, ustalane na zasadach określonych w przepisach art. 77 5 § 3 – 5 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy.” Przytoczone uregulowanie jest istotne dla określenia rangi uregulowań wewnątrzzakładowych w kwestii ryczałtów noclegowych, ponieważ treść art. 21a u.cz.p.k. wprost wskazuje na nadrzędny charakter wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy, nad uregulowaniami rozporządzeń Ministra Pracy i Polityki Społecznej. Jest tak, ponieważ art. 775 § 3 określa, iż: „Warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż wymieniony w § 2 określa się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o prace, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania”. Dopiero gdy takich wewnątrzzakładowych uregulowań brak, zgodnie z treścią art. 775 § 5 Kodeksu Pracy, zastosowanie mają uregulowania Rozporządzeń MPiPS. Dopiero wówczas zgodnie z treścią § 5 KP: „w przypadku gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień, o których mowa w § 3, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów, o których mowa w § 2” – czyli w kwocie i na zasadach określonych w Rozporządzeniach MPiPS. Dopiero wówczas zgodnie z treścią art. 775 § 2 Kodeksu Pracy, ma zastosowanie uregulowanie, iż: „Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Rozporządzenie powinno w szczególności określać wysokość diet, z uwzględnieniem czasu trwania podróży, a w przypadku podróży poza granicami kraju – walutę, w jakiej będzie ustalana dieta i limit na nocleg w poszczególnych państwach, a także warunki zwrotu kosztów przejazdów, noclegów i innych wydatków”. Zatem, do wypłaty ryczałtów noclegowych z tytułu podróży służbowej na zasadach wskazanych w rozporządzeniu Ministra Pracy może dojść jedynie wówczas, gdy pracodawca nie uregulował tego zagadnienia odrębnie uregulowaniami wewnątrzzakładowymi, na co wprost wskazuje nie tylko art. 775 KP. Taki sam wniosek wynika z art. 21a ustawy o czasie pracy kierowców. Ma to znaczenie, ponieważ wbrew opinii wyrażanej przez SN w uchwale z 12 czerwca 2014r,[1] który rozstrzygał w sprawie w której w przedsiębiorstwie pracodawcy obowiązywały wewnątrzzakładowe uregulowania odnoszących się do kwestii ryczałtów w wymiarze niższym niż 25% limitu przewidzianego prze MPiPS, jest błędne.
Z treści przywołanego uregulowania art. 775 k.p. a contrario wynika uprawnienie pracodawcy do ustanowienia w ramach wewnątrzzakładowych źródeł prawa wymiaru ryczałtu noclegowego na poziomie niższym niż 25% limitu z rozp. MPiPS. Można to udowodnić za pomocą metody rachunku zdań. Należy sprawdzić, czy wyartykułowana z przepisu art. 775 k.p. i przełożona na język formalny, norma dotycząca roszczenia pracownika z tytułu ryczałtów za nocleg, ujęta w kontekście rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 29 stycznia 2013 roku w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej (dalej Rozporządzenie), jest prawem logicznym (tautologią), a więc czy niezależnie od wartości logicznej jej poszczególnych elementów, zawsze otrzymamy wniosek prawdziwy. Po wykonaniu stosownej analizy przepisów prawa materialnego, sporządzono stosowną funkcję logiczną, a następnie wykonano za pomocą metody skróconej oraz metody matrycowej dowód na okoliczność, czy w przedmiotowej sprawie mamy do czynienia z tautologią w zakresie art. 77 zn. 5 k.p. stanowiącego przedmiot niniejszej analizy[2]. Z treści analizowanych przepisów prawa materialnego wynikają dwa wnioski. Pierwszy wniosek jest taki, że jeżeli: a) pracownik wykonuje zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy; (zdanie oznaczone symbolem „p”) oraz b) pracownik jest zatrudniony w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej; (zdanie oznaczone symbolem „q”) oraz c) pracownik spełnia warunki szczególne zawarte w Rozporządzeniu; (oznaczmy to zdanie symbolem „r”) to pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów, o których mowa w Rozporządzeniu (oznaczmy to zdanie symbolem „t”). Drugi wniosek jest taki, że jeżeli: d) pracownik wykonuje zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy; (zdanie p) oraz e) pracownik nie jest zatrudniony w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, w tym sensie, że jest zatrudniony u pracodawcy innego typu; (zdanie oznaczone symbolem „~q”) oraz f) u pracodawcy (tzw. innego) układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie określa postanowień dotyczących warunków wypłacania należności z tytułu podróży służbowej (w tym sensie, że u pracodawcy takich regulacji nie ma w ogóle, lub są, ale nie zawierają odpowiednich postanowień); (zdanie oznaczone symbolem „s”) oraz g) pracownik spełnia warunki szczególne zawarte w Rozporządzeniu; (zdanie r) to wówczas h) pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów, o których mowa w Rozporządzeniu (zdanie „t”).
Powyższą normę zobrazować można za pomocą następującej funkcji logicznej:
{[(p*q*r) > t] * [(p*~q*r*s) > t]} = {[(p*q*r) | (p*~q*r*s)] > t}
Funkcję tę odczytać należy: zawsze i tylko wtedy gdy: p i q i r to t, oraz p i nie-q i r i s to t, to jeżeli p i q i r albo p i nie-q r i s, to wtedy t.
Mając na uwadze powyższe należy sprawdzić, czy przedstawione powyżej w literach a) – g) rozumowanie, zobrazowane funkcją logiczną „{[(p*q*r) > t] * [(p*~q*r*s) > t]} = {[(p*q*r) | (p*~q*r*s)] > t} ” jest tautologią.
Celem metody skróconej jest takie podstawienie wartości logicznych, aby osiągnąć fałsz całej funkcji. Ponieważ w przedmiotowej funkcji, funktorem podstawowym jest funktor równoważności (oznaczony symbolem „=”), wskazuję, że jedyną sytuacją w której cała funkcja może okazać się fałszywa, jest sytuacja, gdy oba człony posiadają różną wartość logiczną (a więc człon {[(p*q*r) > t] * [(p*~q*r*s) > t]}) okaże się prawdziwy, a następnik (tj. człon {[(p*q*r) | (p*~q*r*s)] > t}) fałszywy, lub odwrotnie.
Przyjmując więc, że pierwszy człon funkcji jest prawdziwy, należało przyjąć, że koniunkcja obu wyrażonych tam funktorów jest prawdziwa. Nadmieniam, że koniunkcja jest prawdziwa jedynie w jednym przypadku, tj. gdy wszystkie jej składowe są prawdziwe. Skoro więc koniunkcja składała się z dwóch implikacji ([(p*q*r) > t] oraz [(p*~q*r*s) > t]) to przyjąć należało, że są one prawdziwe.
Dalej rozkładając pierwszą implikację [(p*q*r) > t], zwrócić należało, że składa się ona z poprzednika (kolejnej koniunkcji) oraz następnika (t). Niezależnie jednak od sposobu podstawienia wartości logicznych poszczególnych elementów (p,q,r,s,t), nie sposób było osiągnąć prawdziwości drugiego członu całej funkcji. Podobna zależność powstaje, gdy założymy, że pierwszy człon jest fałszywy a drugi prawdziwy. Mamy, więc do czynienia z tautologią. Przedstawiona funkcja reprezentuje, więc prawo logiczne, które jest sprawdzalne. Zgodnie, bowiem z metodą skróconą, nie sposób znaleźć takiego układu wartości logicznych poszczególnych zmiennych zdaniowych, aby cała funkcja okazała się fałszywa. Dla pewności dokonano sprawdzenia powyższej funkcji logicznej za pomocą metody matrycowej, która dała wynik pozytywny.[3]
W konsekwencji całe rozumowanie można sprowadzić do prostej zależności: Skoro jest tak, że postanowienia Rozporządzenia stosujemy (zdanie p), gdy u „innego pracodawcy” nie mają miejsca wewnętrzne uregulowania dotyczące należności z tytułu podróży służbowej (zdanie ~q), to jeśli u „innego” mają miejsce wewnętrzne w/w uregulowania (zdanie q), to nie stosujemy postanowień Regulaminu (~p), co wyraża się funkcją (która jest konstrukcją logicznie zbliżoną do zasady modus tollendo tollens):[4]
[(p>~q) *q ] > ~p
W związku z powyższym na płaszczyźnie analizy logicznej, można uznać za udowodnione, iż z rzeczonej normy a contrario wynika uprawnienie dla pracodawcy do ustanowienia ryczałtu noclegowego w ramach wewnątrzzakładowych źródeł prawa w wymiarze niższym niż 25% limitu ryczałtu, co nie uchybia zasadom wypływającym z treści art. 9 i 18 k.p. Nie można więc zgodzić się ze stanowiskiem, przywoływanym między innymi w orzecznictwie sądów (w tym także w orzeczeniu Sądu Najwyższego (II PZP 1/14) z 12 czerwca 2014r.), które odmawiają pracodawcom ustanowienia w wewnątrzzakładowych źródłach prawa ryczałtów noclegowych poniżej 25% limitu przewidzianego w stosownym rozp. MPiPS.
Odrębne zagadnienie problemowe stanowi fakt potrzeby dostrzegania uregulowań wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy w kontekście zasadności wypłaty ryczałtów noclegowych. Przykładów orzecznictwa nieuwzględniającego w dostatecznym stopniu wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy jest wiele.[5] Orzecznictwo sądów nieuwzględniające wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy musi zaskakiwać, nie tylko wobec oczywistej sprzeczności z literą prawa,[6] ale także wobec sprzeczności z orzecznictwem Sądu Najwyższego. Jednoznaczne stanowisko w tej kwestii wyraził Sąd Najwyższy w dwóch orzeczeniach.[7] Poza wskazanym powyżej błędnym wnioskowaniu o niemożliwości ustanowienia ryczałtów noclegowych poniżej wartości 25% limitu z rozp. MPiPS, Sąd Najwyższy co do zasady pozytywnie odnosi się do roli wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy (w kontekście możliwości różnicowania wymiaru diet). Ponadto SN słusznie dopuszcza możliwość łączenia diet i ryczałtów noclegowych w ramach jednej wspólnej kwoty, opatrzonej jedną wspólna nazwą (np.: nazwą „delegacja”). Sąd Najwyższy orzekł, iż zapis regulaminu przewidujący połączenie dwóch należności w jednym wspólnym ryczałcie jest zgodny z prawem, ponieważ zgodnie z art. 775 § 3 w kontekście § 2, pracodawca miał prawo do uregulowania w regulaminie pracy w sposób odrębny niż w rozporządzeniu Ministra Pracy. W kolejnym orzeczeniu Sąd Najwyższy zajął stanowisko, iż sąd powszechny „nie może odrzucić stosowania regulaminu wynagradzania, uznając, że jest on nierzetelny. Sąd Najwyższy podkreślił, że treść regulaminu nie była kwestionowana w toku procesu, a sądy powinny dokonać jego wykładni w celu usunięcia sprzeczności”.[8] Należy pozytywnie ocenić powyższe stanowisko Sądu Najwyższego, zasadniczo doceniające rangę i rolę wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy (choć nie stanowi to reguły w sądach powszechnych[9]). Jest to stanowisko właściwe, godne uznania w kontekście treści art. 775 § 3 oraz w kontekście § 2 k.p.
Odrębny przypadek występuje gdy kierowcy otrzymali kwoty nie niższe niż minimalne przewidziane uregulowaniami rozporządzenia MPiPS, lecz nie wynika to z wewnątrzzakładowych źródeł prawa lecz z dorozumianych ustaleń pomiędzy stronami stosunku pracy. Zagadnienie prawne odnosi się więc do kwestii zasadności wypłaty przez pracodawcę ryczałtów noclegowych na podstawie § 9 ust. 4 Rozporządzenia MPiPS 2002, w sytuacji gdy pracownik obiektywnie otrzymał od pracodawcy z tytułu podróży służbowej wartości świadczeń miesięcznych w kwocie nie niższej niż minimalne przewidziane dla diet (23 zł/30 zł) oraz ryczałtów noclegowych (25% limitu), w ramach jednej wspólnej kwoty, określonej jako „dieta”. Chodzi o przypadek, gdy obie strony umówiły się w sposób dorozumiany na takie zasady i ich przestrzegały, pomimo iż zasada taka nie wynikała ze spisanych uregulowań wewnątrzzakładowych, lecz z przyjętej wieloletniej praktyki. W szczególności istotnym jest ustalenie, czy zasadne na gruncie normatywnym jest domaganie się przez pracownika wypłaty wartości ponad kwoty pierwotnie ustalone z pracodawcą, czy też będzie to stanowiło nadużycie prawa w rozumieniu art. 8 KP? Chodzi o przypadek, gdy pracodawca wypłacał jedną wspólną kwotę, w wartości nie niższej niż 23 zł (do 1 marca 2013 roku) oraz 30 zł (po 1 marca 2013 r.) oraz nie mniej niż 25% limitu z rozporządzeń MPiPS, jeśli pracodawca wypłacał wartości na które umówił się z pracownikiem, a pracownik nie wnosił zastrzeżeń przez szereg kolejnych miesięcy i lat pracy. Można zaprezentować pogląd, iż w sytuacji, gdy brak expressis verbis zapisu w wewnątrzzakładowych źródłach prawa pracy, z którego wynika iż w ramach jednej wspólnej wartości pokryte są składniki zarówno diet jak i ryczałtów, to odpowiedź na tak postawiony dylemat prawny nie powinna być pozytywna, a kierowca powinien otrzymać świadczenie z tytułu ryczałtu za nocleg. Takie stanowisko zaprezentowała znaczna część judykatury.[10]
Jednak po głębszym zastanowieniu się można dojść do odmiennego stanowiska, o ile z analizy stanów faktycznych sprawy wynika, że: a) pracodawca i kierowca umówili się na takie zasady i obie strony przestrzegały tych ustaleń i żadna ze stron nigdy nie kwestionowała takowych ustaleń; b) gdy wartości wypłacane w sposób dorozumiany na poczet podróży służbowych były nie niższe niż graniczne wartości przewidziane przepisami prawa pracy, czyli nie niższe niż 23 zł (30 zł) oraz nie niższe niż 25% limitu z rozp. MPiPS (zwłaszcza że ryczałty noclegowe w ogóle nie musiały być wypłacane w świetle obowiązującej po 3 kwietnia 2013 roku stanu prawnego zgodnie z obowiązującą definicją legalną podróży służbowej); c) gdy jednocześnie kierowca nie poniósł żadnych kosztów noclegu, a więc nie ma najmniejszego zagrożenia, iż taka konstrukcja mogłaby naruszać obiektywnie jego interesu pracownicze, poprzez np.: uszczuplenie jego aktywów wskutek niewyrównanie pasywów z tytułu noclegu. Do takiego wniosku doszła znaczna część sądów w licznych orzeczeniach.[11] Wprost dostrzegalne jest więc całkowicie różnorodne orzecznictwo sądów w obrębie tego samego stanu faktycznego, co jest źródłem wielu wątpliwości nie tylko w środowisku prawniczym, ale może przede wszystkim wśród pracodawców i pracowników. Zagadnienie to wymaga więc jednoznacznego doprecyzowania. Oczywiście argumentacją przemawiającą za przyjęciem stanowiska zbieżnego z orzeczeniami sądów zasądzających powództwo w omawianym stanie faktycznym, jest odwołanie się do formalistycznego argumentu, iż z potwierdzenia wypłat wprost wynika, iż przedmiotem wypłaty był zaledwie jeden ze składników świadczeń z tytułu podróży służbowej (np.: dieta), a nie oba (czyli dieta i ryczały za nocleg). Warto jednak zauważyć, iż przyjęcie interpretacji odmiennej opartej na orzecznictwie w sprawach: IV P560/13/N, VI P 20/13, III APa 19/14, prowadzi do wyeksponowania istoty zasad współżycia społecznego (art. 8 KP). Ma to znaczenie gdy strony stosunku pracy wprost lub w sposób dorozumiany, umówiły się co do takiej metody wypłaty świadczeń, a jedynie odmiennie udokumentowały wypłatę środków. Odwołanie się do zasad współżycia społecznego ma sens oczywiście w przypadku, jeśli opisana powyżej metodyka wypłaty świadczeń z tytułu podróży służbowej, służy urzeczywistnieniu interesów obu stron stosunku pracy, o ile oczywiście nie stanowi jednocześnie naruszenia zasady obowiązku wyrównania pracownikowi pasywów z tytułu noclegu (przy założeniu że pracownik nie poniósł jakichkolwiek rzeczywistych kosztów noclegu). Taka interpretacja nie narusza zasady bezpieczeństwa obrotu prawnego i gospodarczego, wręcz przeciwnie, stanowi urzeczywistnienie istoty tych zasad. Można wyrazić stanowisko, iż żadna ze stron stosunku pracy nie może czuć się w takim przypadku pokrzywdzona, ponieważ pracownik otrzymuje świadczenia zgodne z umową (niezależnie od formy i charakteru jej zawarcia), pracodawca wypłaca przewidywalną wartość środków, stanowiących wymierny ekwiwalent środków w przewidywalnej wysokości pozwalającej na prowadzenie konkurencyjnej działalności rynkowej, co jest z korzyścią także dla pracowników. Powyższe dzieje się także z zapewnieniem szacunku i bezpieczeństwa uregulowań systemu prawa pracy, o ile pracownik obiektywnie otrzyma środki stanowiące nadwyżkę ponad podstawę wynagrodzenia i inne obowiązkowe dodatki, których suma będzie nie mniejsza niż 23 zł (30 zł) oraz nie mniejsza niż 25% limitu z rozp. MPiPS z 2002 i 2013 roku. Można więc ocenić, iż w takim stanie faktycznym, zasadność roszczeń pracowniczych, w kontekście treści art. 8 KP wydaje się nieuzasadniona ani normatywnie, ani też logicznie.
[1] Sygn. akt II PZP 1/14.
[2] Zgodnie z art. 775 § 1 k.p. „pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową”.
Zgodnie z art. 775 § 2 k.p. „Minister właściwy do spraw pracy określi, w drodze rozporządzenia, wysokość oraz warunki ustalania należności przysługujących pracownikowi, zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej, z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju. Rozporządzenie powinno w szczególności określać wysokość diet, z uwzględnieniem czasu trwania podróży, a w przypadku podróży poza granicami kraju – walutę, w jakiej będzie ustalana dieta i limit na nocleg w poszczególnych państwach, a także warunki zwrotu kosztów przejazdów, noclegów i innych wydatków”.
Zgodnie z art. 775 § 3 k.p. „warunki wypłacania należności z tytułu podróży służbowej pracownikowi zatrudnionemu u innego pracodawcy niż wymieniony w § 2 określa się w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie wynagradzania albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu wynagradzania”.
Zgodnie z art. 775 § 4 k.p. „postanowienia układu zbiorowego pracy, regulaminu wynagradzania lub umowy o pracę nie mogą ustalać diery za dobę podróży służbowej na obszarze kraju oraz poza granicami kraju w wysokości niższej niż dieta z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju określona dla pracownika, o którym mowa w § 2”.
z art. 775 § 5 k.p. ”w przypadku gdy układ zbiorowy pracy, regulamin wynagradzania lub umowa o pracę nie zawiera postanowień, o których mowa w § 3, pracownikowi przysługują należności na pokrycie kosztów podróży służbowej odpowiednio według przepisów, o których mowa w § 2”.
[3] Tabela metody matrycowej [online] dostęp: 24.05.2016 jazdaprawna.pl/wp-content/uploads/2016/05/tabela.xlsx
[4] Sposób zaprzeczający za pomocą zaprzeczenia – prawo logicznego rachunku zdań lub schemat wnioskowania, wg którego fałszywość następnika prawdziwej implikacji pociąga za sobą fałszywość jej poprzednika.
[5] Wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 12 marca 2014r o sygnaturze akt: IV P 344/13, wyrok Sądu Okręgowego W Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 2 października 2014r o sygnaturze akt: IV Pa 42/14, wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 19 marca 2014r. o sygnaturze akt: IV P 209/13, wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 11 września 2014r o sygnaturze akt: IV Pa 53/14, wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 6 sierpnia 2014r o sygnaturze akt: IV P 419/13, wyrok Sądu Okręgowego w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 20 listopada 2014r o sygnaturze akt: IV Pa 87/14, wyrok Sądu Rejonowego w Rzeszowie IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych o sygnaturze akt: IV P 208/14, niepublikowane.
[6] Art. 77 zn. 7 k.k.
[7] Już przytaczane: sygn. akt II PK 44/12 oraz sygn. Akt II PK 157/13.
[8] K. Topolska, Kierowca może otrzymać ryczałt w ramach diety [online] dostęp: 18.05.2015 http://serwisy.gazetaprawna.pl/praca-i-kariera/artykuly/770645,kierowca-moze-otrzymac-ryczalt-w-ramach-diety.html
[9] Vide: Sąd Okręgowy w Rzeszowie w sprawach IV Pa 53/14 oraz IV Pa 42/14, niepubl.
[10] Np.: w orzeczeniach: IV Pa 76/13 (Sąd Okręgowy w Elblągu IV Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych), III APa 8/11 (Sąd Apelacyjny we Wrocławiu orzeczenie z dnia 15 marca 2012 r), VPa 121/13 (Sąd Okręgowy – Sąd Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w Legnicy orzeczenie z dnia 17 października 2013 r., wszystkie niepubl.
[11] IV P560/13/N (Sąd Rejonowy dla Krakowa Nowej Huty w Krakowie orzeczenie z dnia 17 lipca 2014r. (wyrok rozstrzygający w sprawie)), VI P 20/13 (Sąd Okręgowy w Bydgoszczy orzeczenie z dnia 26 lutego 2014 r.), III APa 19/14, niepubl.
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).
