- Wstęp i podstawa prawna
Często zadawane jest pytanie, czy zlokalizowany w Polsce oddział zagranicznego przedsiębiorstwa, posiada zdolność do:
- Uzyskania polskiej licencji spedycyjnej (lub transportowej)?
- Wykonywania spedycji (lub transportu) na podstawie zagranicznej licencji spedycyjnej?
Odpowiedzi na powyższe pytania udzielają regulacje:
- Ustawy o transporcie drogowym;
- Ustawy prawo przedsiębiorców;
- Ustawy o zasadach uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
- Rozporządzenia 1071/2009 WE.
Prima facie art. 5b ust. 2 UTD, stanowi, że: „podjęcie i wykonywanie transportu drogowego w zakresie pośrednictwa przy przewozie: 1) rzeczy (…) – wymaga uzyskania odpowiedniej licencji”.
- Licencja „spedycyjna” dla „przedsiębiorcy”, który spełnia dodatkowe wymagania
Art. 5c. Ustawy o transporcie drogowym, określa, konstytutywne kwantyfikatory nabycia licencji „spedycyjnej”.
Najważniejszym z kwantyfikatorów jest przymiot „przedsiębiorcy”. Przywołany przepis (art. 5c ust. 2) stanowi, iż – cyt.: „ust. 2. Licencji („spedycyjnej”- przypis), o której mowa w art. 5b ust. 2 pkt. 1, udziela się p r z e d s i ę b i o r c y, jeżeli:1) spełnia wymagania, o których mowa w ust. 1 pkt 1; (w zakresie niekaralności, siedziby na terenie Polski, zdolności finansowej i posiadania CKZ);
Zatem Ustawa o transporcie drogowym ustala jeden podstawowy warunek warunkujący zdolność nabycia licencji spedycyjnej – czyli przede wszystkim należy być „przedsiębiorcą” w rozumieniu prawa polskiego, który dodatkowo (wtórnie – następczo) musi spełniać kolejne warunki czyli: a) „w przypadku innego przedsiębiorcy – osoby prowadzące działalność gospodarczą”, nie mogą zostać skazane prawomocnym wyrokiem za przestępstwa (…); b) przedsiębiorca musi posiadać zdolność finansową; c) przedsiębiorca musi posiadać posiadacza CKZ.
Zgodnie z przepisami Ustawy o transporcie drogowym dla uzyskania licencji „spedycyjnej”:
– w ogóle nie stawia bezwzględnego wymogu posiadania osobowości prawnej (wystarczy być – cyt.: „innym przedsiębiorcą”);
– w ogóle nie stawia wymogu posiadania autonomii prawnej, etc.
Należy natomiast spełnić jeden podstawowy wymóg – należy być przedsiębiorcą. Zatem, minimalny warunek jaki należy spełnić zgodnie z Ustawą o transporcie drogowym, celem otrzymania Licencji spedycyjnej, to zdolność do „prowadzenia działalności gospodarczej” w Polsce – innymi słowy – aby uzyskać prawo do licencji „spedycyjnej”, należy być „przedsiębiorcą” w rozumieniu prawa polskiego.
Czy zatem polski oddział zagranicznego przedsiębiorstwa mieści się w zakresie definicji legalnej „przedsiębiorcy” ?
Odpowiedź jest oczywiście pozytywna, ponieważ zgodnie z art. 5 pkt. 4) Ustawy o swobodzie działalności gospodarczej: „użyte w ustawie określenia oznaczają:
4) oddział (przedsiębiorcy zagranicznego) – wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności”;
Z powyższego przepisu expressis verbis wynikają dwie kwestie:
- iż „odział” jest w ogóle częścią przedsiębiorcy – więc jest przedsiębiorcą;
- że odział jest podmiotem prowadzącym działalności gospodarczą, ponieważ jest – cyt.: „częścią działalności gospodarczej”.
Powyższe jest bezsporne, ponieważ wynika wprost z treści przywołanej normy.
Ponadto, nie możliwe jest w kategoriach logicznych być „częścią działalności gospodarczej” i jednocześnie nie posiadać zdolności do prowadzenia działalności gospodarczej.
Dodatkowo przywołany powyżej przepis (art. 5 ust. 4)) stanowi, że oddział posiada charakter „wyodrębniony” i „samodzielny organizacyjnie”. Zatem zgodnie z treścią normy, oddział jest samodzielnym organizacyjnie przedsiębiorcą na terenie innego kraju (Polski).
- Zakres wyłączenia z Ustawy – zasady uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
Art. 12. 1. Przedmiotowej ustawy stanowi, że: „przepisów niniejszego rozdziału (czyli rozdziału 3 – przypis) oraz przepisów rozdziału 6 nie stosuje się do świadczenia usług, o których mowa w: 11) art. 5 ust. 1 i art. 5b ust. 1 i 2 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2022 r. poz. 180 i 209);
Należy więc ustalić w pierwszej kolejności, jakie zagadnienia są regulowane w rozdziałach 3 oraz 6. Rozdział 3 reguluje zasady organizacji „transgranicznej działalności usługowej” natomiast rozdział 6 reguluje zasady „Współpracy międzynarodowej właściwych organów w zakresie świadczenia usług”.
Kluczowe jest także, do którego rozdziału nie odnosi się regulacja art. 12 ust. 1 pkt. 11). Otóż, przedmiotowa regulacja nie ma zastosowania do rozdziału 4 przedmiotowej ustawy. Wynika to wprost z treści art.12.
Dlaczego jest to ważne ? Ponieważ rozdział 4 reguluje: „Oddziały przedsiębiorstw zagranicznych”.
Z powyższego wynika, kilka ważnych okoliczności:
- Oddziały prowadzą działalność gospodarczą na terytorium Polski;
- Oddziały są częścią przedsiębiorców czyli są przedsiębiorcami;
- Oddziały mają autonomię i własną siedzibę na terytorium Polski;
- Oddziały są wpisane do KRS;
- Oddział prowadzi odrębną rachunkowość w języku polskim.
Ponadto, art. 20 rzeczonej ustawy wymienia (w katalogu enumeratywnym) wprost przypadki w których występuje „zakaz wykonywania działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę zagranicznego w ramach oddziału” i w przedmiotowym wykazie nie występuje zakaz prowadzenia działalności „spedycyjnej” w ramach licencji uzyskanej w Polsce.
- Podsumowanie
Z treści art. 12 pkt. 11) bynajmniej nie wynika jakiekolwiek ograniczenie do uzyskania uprawnienia oddziału licencji „spedycyjnej”, lecz przepis ten stanowi jedynie, iż usługi „spedycyjne” w ogóle nie są regulowane przepisami ustawy – zasady uczestnictwa przedsiębiorców zagranicznych i innych osób zagranicznych w obrocie gospodarczym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zatem przepis ten stanowi jedynie, że „spedycja” ani nie jest wyłączona ani dopuszczona na gruncie przedmiotowych postanowień ustawy i zastosowanie w tym przypadku mają po prostu przepisy Ustawy o transporcie drogowym.
Jeśli zostaną spełnione kwantyfikatory z UoTD warunkujące nabycie licencji „spedycyjnej” – czyli: a) przedsiębiorca w dowolnej formie organizacyjnej (także „innej”); b) prowadzący działalność gospodarczą; c) z siedzibą na terenie organu wydającego licencję; d) posiadający posiadacza CKZ niekaranego za wskazane przestępstwa, e) posiadający odpowiednie poświadczenie sytuacji finansowej – wówczas oddziałowi przysługuje uprawnienie do uzyskania licencji „spedycyjnej”.
Dla porządku można nadmienić, że odział może realizować także działalność spedycyjną w Polsce na podstawie licencji spedycyjnej uzyskanej w kraju „macierzystym” oddziału.
