Poznaj podstawowe zasady i wymogi przewozu towarów lub osób przez przedsiębiorców na potrzeby własne

Nadzór prawny i merytoryczny: Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.

1. 1. Wstęp

Poznaj podstawowe zasady i wymogi przewozu towarów lub osób przez przedsiębiorców na potrzeby własne. W wielu branżach występuje potrzeba przewozu towarów w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Niektóre przedsiębiorstwa wręcz muszą wykonywać przewozy, ponieważ w jednym miejscu znajduje się zakład wydobywczy, w drugim fabryka, a w trzecim magazyn. Transport wykonywany w ramach działalności gospodarczej jest regulowany na podstawie Ustawy o Transporcie Drogowym i zwanym w niej niezarobkowym przewozem drogowym oraz przewozem na potrzeby własne.

2. Definicja niezarobkowego przewozu na potrzeby własne

Art. 4 ust. 4 Ustawy o Transporcie Drogowym definiuje niezarobkowy przewóz drogowy jako każdy przejazd pojazdu po drogach publicznych z pasażerami lub bez, załadowanego lub bez ładunku, przeznaczonego do nieodpłatnego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego lub rzeczy, wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej. Przed analizą dodatkowych przesłanek zawartych w art. 4 ust. 4, które musi spełnić dany przewóz, by spełniać tę definicję należy poddać rozwadze wyżej wymienione. Po pierwsze jest to przejazd pojazdu po drogach publicznych. Wedle art. 1 Ustawy o drogach publicznych: drogą publiczną jest droga zaliczona na podstawie niniejszej ustawy do jednej z kategorii dróg, z której może korzystać każdy, zgodnie z jej przeznaczeniem, z ograniczeniami i wyjątkami określonymi w tej ustawie lub innych przepisach szczególnych. Z kolei art. 2 Ustawy o Drogach Publicznych rozróżnia drogi publiczne na drogi krajowe, wojewódzkie, powiatowe oraz gminne. Ponadto przewóz na potrzeby własne może odbyć się z pasażerami lub bez. Powyższą sytuację opisuje przykład:

Przedsiębiorca prowadzący przedsiębiorstwo produkcyjne w Dobczycach musi ściągać wykwalifikowanych pracowników z Krakowa. W tym celu kupił pojazd, który może przewieźć 18 pasażerów. W drodze powrotnej z Dobczyc do Krakowa jedzie „na pusto”, by potem zwieźć kolejną turę pracowników.

Powyższy przykład obrazuje przewóz osób na potrzeby własne. Kolejny natomiast obrazuje przewóz towarów:

Ten sam przedsiębiorca musi przewieźć wytworzony towar ze swej fabryki w Dobczycach do magazynu, który wynajmuje w podkrakowskich Brzegach. Dokonuje tego za pomocą ciągnika siodłowego z naczepą, który jest prowadzony przez pracownika przedsiębiorstwa. Z powrotem pracownik wraca do fabryki „na pusto”.

Kolejną przesłanką jest prowadzenie transportu jako działalności pomocniczej w stosunku do podstawowej działalności gospodarczej. Innymi słowy transport towarów bądź pasażerów ma mieć w tym wypadku rolę służebną w stosunku do podstawowej działalności gospodarczej np. IT, branży spożywczej, przemysłu, czy innych usług. Zatem transport drogowy towarów bądź osób nie może być działalnością podstawową wpisaną w Centralnej Ewidencji Informacji Działalności Gospodarczej albo w Rejestrze Przedsiębiorców w Krajowym Rejestrze Sądowym.

Ponadto ustawa o transporcie drogowym rozróżnia dwa rodzaje niezarobkowego przewozu drogowego. Pierwszym z nich jest przewóz na potrzeby własne wykonywany na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, zwany inaczej niezarobkowym krajowym przewozem drogowym. Dotyczy on przedsiębiorców, którzy wykonują tylko przewozy na potrzeby własne wewnątrz kraju. Powyższe przykłady dotyczące fabryki w Dobczycach oraz magazynu w Brzegach właśnie odnoszą się do tej sytuacji. Drugim rodzajem przewozu na potrzeby własne jest niezarobkowy międzynarodowy przewóz drogowy wykonywany na potrzeby własne z przekroczeniem granicy Rzeczypospolitej. Do tego rodzaju przewozu odnosi się następujący przykład:

Omawiany wyżej przedsiębiorca postanowił założyć oddział na Słowacji w przygranicznym mieście Trstena nieopodal przejścia granicznego w Chyżnem, gdzie miała znajdować się montownia podzespołów do maszyn, które wytwarzał. Każdy przewóz pracowników lub towarów, bądź przejazd „na pusto” może być w tym wypadku jako międzynarodowy przewóz towarów.

Dodatkowe przesłanki wynikające z art. 4 ust. 4 ustawy o transporcie drogowym, które musi spełnić przedsiębiorca, by wykonywać przewóz na potrzeby własne to:

a) prowadzenie pojazdu samochodowego używane do przewozu przez przedsiębiorcę lub jego pracowników,

b) posiadanie przez przedsiębiorcę tytułu prawnego do dysponowania pojazdami samochodowymi,

c) w przypadku przejazdu pojazdu załadowanego – rzeczy przewożone są własnością przedsiębiorcy lub zostały przez niego sprzedane, kupione, wynajęte, wydzierżawione, wyprodukowane, wydobyte, przetworzone lub naprawione albo celem przejazdu jest przewóz osób lub rzeczy z przedsiębiorstwa lub do przedsiębiorstwa na jego własne potrzeby, a także przewóz pracowników i ich rodzin,

d) przewóz nie jest przewozem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie usług turystycznych.

Powyższe zestawienie zawiera kilka spornych wątków, które należy poddać szczegółowej analizie. Pierwszym z nich jest prowadzenie pojazdu przez pracownika. Nad tym zagadnieniem pochylił się Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 25 października 2016 r. sygn. akt II GSK 708/15. Wedle NSA:

Przy ustalaniu czy kierowca jest pracownikiem przedsiębiorcy wykonującego przewóz na potrzeby własne nie można oprzeć tylko na nazwie łączącej strony umowy i definicji z art. 2 KP Należy badać treść umowy, a status kierowcy oceniać na podstawie art. 2 KP w związku z art. 22 § 1, § 11 i § 2 KP. Tylko jeśli łączący strony stosunek prawny nie zawiera cech stosunku pracy można przyjąć, że kierowca nie jest pracownikiem przedsiębiorcy.

Zatem jeśli nawet umowa zlecenia ma swoiste cechy dedykowane stosunkowi pracy to wtedy można traktować kierowcę również jako pracownika. NSA w powyższym wyroku odniósł się do art. 2 KP, w którym jasno stwierdza, iż kierowca powinien wykonywać pracę na podstawie stosunku pracy. W końcu przywołany wyżej art. 22 KP wymienia cechy stosunku pracy jako:

– wykonywanie pracy określonego rodzaju,

– na rzecz pracodawcy,

– pod jego kierownictwem,

– w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę,

– pracodawca jest zobowiązany wypłacać wynagrodzenie.

Podobne stanowisko reprezentuje Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gliwicach w wyroku z dnia 11 października 2017 r. sygn. Akt II SA/Gl 497/17: Kierowcy zatrudnieni na podstawie umowy zlecenia nie mogą zostać uznani za „pracowników” w rozumieniu art. 4 pkt 4 ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 1907 ze zm.). Według wyroku NSA z dnia 26.06.2007 sygn. Akt I OSK 1052/06 pojęcie pracownika nie obejmuje również pełnomocnika spółki cywilnej. Według Sądu pełnomocnictwo nie jest tożsame ze stosunkiem pracy, więc nie można kwalifikować takiej osoby jako pracownika.

Należy pamiętać również o tym, że niektóre grupy przedsiębiorców, bądź stany faktyczne, są wyłączone ze stosowania Ustawy o Transporcie Drogowym na mocy art. 3 niniejszej ustawy. Są to:

1. Przewóz pojazdami przeznaczonymi konstrukcyjnie do przewozu nie więcej niż 9 osób łącznie z kierowcą – w niezarobkowym przewozie drogowym osób;
2. Pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej nieprzekraczającej 3,5 tony w transporcie drogowym rzeczy oraz niezarobkowym przewozie drogowym rzeczy;
3. Zespołów ratownictwa medycznego oraz w ramach usług transportu sanitarnego.

Sądy administracyjne w orzecznictwie poruszały również poboczne kwestie związane z przewozem na potrzeby własne. W przywoływanym wyżej wyroku WSA w Gliwicach (II SA/Gl 497/17) wymieniono obowiązki przedsiębiorcy:

– wykazania, że zapewnił właściwą organizację i dyscyplinę pracy ogólnie wymaganą w stosunku do prowadzenia przewozów drogowych, umożliwiającą przestrzeganie przez kierowców norm czasu pracy,

– zapewnienie prawidłowych zasad wynagradzania, niezawierających składników wynagrodzenia lub premii zachęcających do naruszenia przepisów lub do działań zagrażających bezpieczeństwu ruchu drogowego, a także w przypadkach, gdy przedsiębiorca nie miał wpływu na powstanie naruszenia, a naruszenie nastąpiło wskutek zdarzeń i okoliczności, których podmiot nie mógł przewidzieć.

Ponadto wedle wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 21 kwietnia 2017 r. (sygn. Akt II GSK 2013/15) bezzasadne jest twierdzenie, że wystarczy tylko jeden przewóz, by kwalifikować go na potrzeby własne. Należy przy tym spełnić wymienione powyżej przesłanki, by go tak kwalifikować.

Reasumując, kierowca wykonujący przewóz na potrzeby własne musi być zatrudniony w przedsiębiorstwie na podstawie umowy o pracę i definicja pracownika nie obejmuje osób mających umowę zlecenie, o współpracy gospodarczej między przedsiębiorcami oraz pełnomocników. Z kolei z przepisów ustawy o TD wyłączone są przewozy wykonywane pojazdami do 9 osób wraz z kierowcą, do 3,5 tony oraz zespołów ratownictwa medycznego, oraz w ramach usług transportu sanitarnego.

3. Na jakiej podstawie można wykonywać przewozy na potrzeby własne?

Wedle art. 33 Ustawy o Transporcie Drogowym przewozy na potrzeby własne mogą być wykonywane po uzyskaniu zaświadczenia potwierdzającego zgłoszenie przez przedsiębiorcę prowadzenia przewozów drogowych jako działalności pomocniczej do jego podstawowej działalności gospodarczej. Istnieje kilka rodzajów podmiotów, które są zwolnione na podstawie tego przepisu od obowiązku posiadania zaświadczenia:

a) podmioty wykonujące powszechne usługi pocztowe

b) podmioty niebędące przedsiębiorcami

c) w przypadku działalności wytwórczej w rolnictwie dotyczącej upraw rolnych oraz chowu i hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego obowiązek uzyskania zaświadczenia nie dotyczy rolnika w rozumieniu przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników

d) przez przedsiębiorców posiadających uprawnienia do wykonywania transportu drogowego

Występują dwa rodzaje zaświadczeń:

– na krajowy niezarobkowy przewóz drogowy

– na międzynarodowy niezarobkowy przewóz drogowy

Zaświadczenie na międzynarodowy przewóz na potrzeby własne uprawnia również do wykonywania przewozu krajowego na potrzeby własne. W przypadku, gdy wykonuje się przewozy na potrzeby własne niezgodnie z wydanym zaświadczeniem GITD w przypadku międzynarodowych odmawia wydania nowego zaświadczenia przez okres 3 lat. Z kolei w przypadku krajowego starosta w drodze decyzji uchyla wcześniejsze zaświadczenie i odmawia wydania nowego przez okres 3 lat. W związku z wydanym zaświadczeniem wydaje się wypisy z zaświadczenia.

4. Wykonywanie przewozów międzynarodowych na potrzeby własne na podstawie zezwolenia

Ustawa o Transporcie Drogowym wprowadza również obowiązek posiadania zezwolenia na międzynarodowe przewozy na potrzeby własne w przypadku, gdy umowa międzynarodowa między Rzeczpospolitą Polską a innym państwem przewiduje obowiązek takiego zezwolenia. Najczęściej są to regulacje w umowach międzynarodowych dot. dostępności do rynków transportowych. W tym wypadku do wniosku o wydanie zezwolenia należy również załączyć zaświadczenie o wykonywaniu międzynarodowych przewóz na potrzeby własne. Taki przedsiębiorca jest wpisywany do rejestru prowadzonego przez GITD. Przedsiębiorca może być zwolniony przez GITD w drodze decyzji jeśli wykonuje przewozy w ramach pomocy humanitarnej, medycznej lub w przypadku klęski żywiołowej.

https://jazdaprawna.pl/nowosci-prawne-w-transporcie-nasza-wiedza-gwarancja-twojego-sukcesu-3/

5. Czy naruszenia popełniane przez przedsiębiorców wykonujących przewozy na potrzeby własne są rejestrowane w Krajowym Elektronicznym Rejestrze Przedsiębiorców Transportu Drogowego?

Podczas spotkania prawników Kancelarii Prawnej Viggen sp.j. doszło do dyskusji na temat naruszeń popełnianych przez przedsiębiorców wykonujących przewozy na potrzeby własne. Konkluzją z rozmowy było twierdzenie, że takie naruszenia nie są rejestrowane na potrzeby KREPTD oraz tego typu przedsiębiorcy w ogóle nie są rejestrowani w KREPTD na podstawie Rozporządzenia 1071/2009 oraz Ustawy o Transporcie Drogowym. Wydział ds. KREPTD Głównego Inspektoratu Transportu Drogowego 6 września 2018 r. odpowiedział na nasze pytanie dotyczące tej materii potwierdzając nasze stanowisko.

Według GITD, na mocy art. 16 ust. 1 akapit 1 rozporządzenia 1071/2009 oraz art. 82g Ustawy o Transporcie Drogowym w KREPTD wpisywani są tylko przewoźnicy, którzy uzyskali zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Z kolei przedsiębiorcy wykonujący przewozy na potrzeby własne są wykonywane na podstawie zaświadczenia. Z kolei jeśli chodzi o wszczęcie procedury ws. utraty dobrej reputacji, to jest ona wszczynana na podstawie art. 7d Ustawy o Transporcie Drogowym przeciwko przewoźnikowi drogowemu, czyli przedsiębiorcy posiadającemu zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. Według art. 3 ust. 1 lit. b) rozporządzenia 1071/2009 wymóg posiadania dobrej reputacji spoczywa na przewoźniku drogowym, bądź przedsiębiorcy mającemu zamiar wykonywać zawód przewoźnika drogowego. Również na mocy art. 1 ust. 4 lit. b) rozporządzenia 1071/2009.

6. Podsumowanie

Niezarobkowy przewóz towarów lub osób na potrzeby własne jest bardzo często wykonywany przez przedsiębiorców. Należy pamiętać o podstawowych obowiązkach dotyczących posiadania zaświadczenia oraz wypisów z zaświadczenia. Należy również pamiętać o wymogach jakie zostały opisane w niniejszym artykule dotyczącym kwalifikacji danego przewozu jako transportu na potrzeby własne. Ważnym jest również przestrzeganie czasu pracy kierowców oraz innych przepisów, które wiążą przewoźnika dotyczących stanu technicznego pojazdów, płac minimalnych w innych krajach, czy dokumentacji pracowniczo-pojazdowej. Dużym ułatwieniem dla przedsiębiorców wykonujących przewóz niezarobkowy na potrzeby własne jest wyłączenie z Krajowego Rejestru Przedsiębiorców Transportu Drogowego. Dzięki temu są oni niejako w uprzywilejowanej sytuacji w stosunku do przewoźników drogowych.

Kancelaria Prawna Viggen sp.j.

 Czytaj także:

• Za nieutrzymywanie pojazdu w należytym stanie technicznym możesz utracić licencję transportową
• Nowy taryfikator kar dla firm transportowych
• Nowy taryfikator kar dla zarządzających transportem cz. II
• Zestawienie naruszeń, za które firma może utracić „dobrą reputacją”
• KREPTD – za te czynności związane z dokumentacją przedsiębiorstwa możesz utracić licencję transportową!

Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.)