A1 dla pracowników spoza Unii łatwiejsze do uzyskania – ogromny sukces środowiska TSL

Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.

A1 dla pracowników spoza Unii łatwiejsze do uzyskania – ogromny sukces środowiska TSL. „Nowe łatwiejsze zasady nabywania Zaświadczeń A-1 stanowią ogromy sukces całego środowiska branży TSL. Skorzystają z tego również pracodawcy z innych obszarów gospodarki. Jest to wyśmienity przykład, że zgoda buduje! Serdecznie dziękuję wszystkim przedstawicielom organizacji reprezentujących pracodawców za wspaniałą współpracę i gratuluję wspólnego sukcesu” – dr Mariusz Miąsko.

    1. Wstęp

Od 2 maja 2018 r. weszły w życie nowe (łatwiejsze do realizacji) wymagania uzyskania poświadczeń dokumentu A-1 dla obcokrajowców spoza Unii Europejskiej, delegowanych przez polskich pracodawców do pracy na terenie UE/EOG/Szwajcarii.

Nowe zasady, będą miały zastosowanie także do wniosków, złożonych w ZUS, przed 2 maja 2018 r. Od tego dnia dużo prościej uzyskać A1 dla kierowców z Ukrainy, Białorusi itp. Dotychczasowe problemy wynikały z niejednolitej interpretacji przez oddziały ZUS pojęcia „legalnego zamieszkania”. Zespół Kancelarii Prawnej Viggen brał udział w pracach nad powyższymi zmianami z ramienia Stowarzyszenia URKSiTD „Najlepsza Droga” i zaproponował nowe, bardziej liberalne zasady wydawania A-1, które w ogromnej mierze zostały uwzględnione i powinny zakończyć wielomiesięczne problemy pracodawców z nabywaniem dokumentu A-1.

Ułatwienia były absolutnie konieczne, ponieważ wiele polskich firm transportowych skarży się na poważny brak kierowców na rynku pracy. W efekcie koniecznością stało się zatrudnianie ich z Ukrainy i innych krajów spoza UE. Niestety, Zakład Ubezpieczeń Społecznych od wielu miesięcy wydawał decyzje odmowne ws. wydawania zaświadczenia A-1 (które potwierdza odprowadzanie składek na ubezpieczenie społeczne w Polsce). Zatrudnienie obcokrajowca spoza UE i delegowanie go to pracy w krajach UE, bez uzyskania poświadczenia A-1, niesie dla polskich pracodawców bardzo poważne konsekwencje, dwojakiego rodzaju:

1. wynagrodzenie należy „oskładkować” (za wyjątkiem opodatkowania) w kraju, do którego delegowany jest pracownik i w tym też kraju należy je uiścić;
2. pracownik pozbawiony jest ubezpieczenia EKUZ.

Taka sytuacja grozi zapaścią polskiej branży transportowej, dlatego wydanie nowych wytycznych ZUS, było sprawą nader pilną (!) w sytuacji, gdzie około 10% polskiego PKB generuje branża TSL, można wręcz uznać, iż zagadnienie to urosło do zadania rangi interesu państwowego.

    2. Konsultacje w Ministerstwie Rodziny Pracy i Polityki Społecznej

W celu rozwiązania tego bardzo ważnego problemu dla polskich pracodawców, 27 października 2017 r. odbyło się w Ministerstwie Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej robocze spotkanie Wiceministra Marcina Zielenieckiego oraz Naczelnik Departamentu Ubezpieczeń i Składek Anny Nowickiej z przedstawicielami środowisk pracodawców. W spotkaniu uczestniczyli w szczególności przedstawiciel Kancelarii Prawnej Viggen dr Mariusz Miąsko (reprezentujący Stowarzyszenie Uczestników Rynku Komunikacji Samochodowej i Transportu Drogowego „Najlepsza Droga”), przedstawiciele OZPTD (Andrzej Bogdanowicz), przedstawiciel ZMPD (Piotr Mikiel), Piotr Ozimek z EPO Trans wraz zastępcą prawnym (Joanną Jasiewicz) oraz przedstawiciele innych organizacji pracodawców. Więcej na temat spotkania w Ministerstwie Pracy można dowiedzieć się oglądając vlog na kanale: dr Mariusz Miąsko.

Podczas spotkania w Ministerstwie Pracy problem odmowy wydawania zaświadczeń A-1 dla kierowców z Ukrainy i innych państw trzecich, został bardzo szeroko omówiony. Przede wszystkim podkreślano, że wbrew propozycji przedstawicieli ZUS, pojedynczy kierowca nie potrzebuje wynajmować całego mieszkania w Polsce, gdyż pracując w transporcie międzynarodowym jedynie niewielką część czasu spędza w naszym kraju.

Jednym z kluczowych elementów spotkania okazała się propozycja przedstawicieli Kancelarii Prawnej Viggen sp.j., którzy zaproponowali, aby ZUS odstąpił od praktyki dokładnej weryfikacji warunków związanych z ustaleniem tzw.: „ośrodka życiowego pracownika” na terytorium Polski. Prawnicy KPV, reprezentujący Stowarzyszenie „Najlepsza Droga”, przytoczyli bowiem treść art. 11 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 987/2009 i wykazali, że ZUS nadużywa własnych uprawnień. Wskazano bowiem, iż z treści przywołanego uregulowania wynika expressis verbis, iż przesłanki ustalenia ośrodka życiowego pracownika wskazane w rzeczonym przepisie powinny być brane pod uwagę nie przez ZUS (podczas oceny zasadności wydania zaświadczenia A-1), lecz między organami państw członkowskich, gdyby zaistniał spór w przedmiotowym zakresie.

Miało to kluczowe znaczenie dla dalszego przebiegu negocjacji ze stroną rządową, ponieważ prawnicy: dr M. Miąsko z KPV wykazał, iż ZUS (prawdopodobnie nieświadomie) mylnie stosował wspomniany przepis w relacji do poszczególnych pracodawców (stawiając zawyżone wymagania dla pracodawców).

W konsekwencji prawnicy z Kancelarii Prawnej Viggen Sp.j. przedstawili propozycję nowego sposobu ustalania ośrodka życiowego pracownika mobilnego, czyli na podstawie wykładni językowej (opartej na wersji angielskiej i niemieckiej) art. 1 lit. j) rozporządzenia 883/2006 WE, który definiuje ośrodek życiowy pracownika jako miejsce, gdzie osoba „zwykle przebywa”, a nie gdzie „zamieszkuje”.

Początkowo propozycja ta nie spotkała się z przychylnością przedstawicieli ZUS i MRPiPS, lecz w tym momencie dr M. Miąsko z KPV, przytoczył oryginalną treść przedmiotowego rozporządzenia w wersji językowej niemieckiej, gdzie sformułowano tę kwestię jako „gewönlichen Aufenthalt” oraz angielskiej: „habitual residence”. Znaczą one mniej więcej tyle, co zwykły pobyt.

Prawnicy KPV wykazali więc, że w wyniku niedokładnego tłumaczenia rozporządzenia, ZUS na podstawie polskiej wersji językowej wymagał od pracodawców wykazania (aż) miejsca „zamieszkania”, zamiast po prostu faktu „zwykłego pobytu” w Polsce.

Kwestia ta miała dalekosiężne skutki praktyczne, ponieważ dotychczas ZUS oddalał wnioski o poświadczenia A-1, gdy arbitralnie uznał, że warunki lokalowe zamieszkania odbiegają od wyobrażenia urzędników. Np. urzędnicy ZUS uznawali, że 1 pracownik, powinien dysponować jednym całym mieszkaniem, pomimo, że pracownik wykonujący pracę mobilną w krajach UE, praktycznie w nim nie przebywał. Na skalę masową odmawiano wydawania A-1, gdy mieszkanie wynajmował więcej niż jeden pracownik. Nieco uprzedzając, można w tym miejscu wskazać, iż aktualnie (od 2 maja 2018 r.) ZUS nie będzie weryfikował już warunków „zamieszkania”, lecz ograniczy się do ustalenia „zwykłego pobytu” w Polsce.

Przedstawiciele Stowarzyszenia „Najlepsza Droga” – dr Mariusz Miąsko  – zaproponował, więc oficjalnie rezygnację z weryfikacji warunków „zamieszkania” na rzecz potwierdzenia „zwykłego pobytu” na terenie Polski i stosowanie przez ZUS, wymagań określonych w wersji językowej niemieckiej oraz angielskiej (czyli bardziej liberalnej i jednocześnie zgodnej z intencją legislatora unijnego). ZUS wespół z MRPiPS, uwzględnili przedmiotowe propozycje.

    3. Dalsze konsultacje z MRPiPS oraz ZUS

W oficjalnym piśmie do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki z dn. 8.11.2017 r., przedstawiciele Kancelarii Prawnej Viggen Sp.j., złożyli pisemne wnioski dotyczące zarówno wytycznych do wydawania zaświadczeń A-1, jak i do formularza zawierającego wniosek o wydanie zaświadczenia A-1. Przede wszystkim powtórzono propozycje dotyczące ustalania zwykłego pobytu zamiast miejsca zamieszkania.

W materii legalności zatrudnienia złożono propozycję, by wystarczającymi przesłankami do wydania A-1 były zezwolenia na:

– stałą rezydenturę długoterminową,

– zezwolenie na pobyt czasowy i stały oraz

– oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywaniu pracy cudzoziemcowi.

W kwestii legalności pobytu zaproponowano, by przesłankę spełniały wizy typu D:

„05” – wykonywanie pracy przez cudzoziemca w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie oświadczenia o zamiarze powierzenia wykonywania pracy zarejestrowanego w powiatowym urzędzie pracy;

„06” – wykonywanie pracy na podstawie dokumentów innych niż oświadczenie o zamiarze powierzenia pracy cudzoziemcowi np. zezwolenie na pracę;

„19” – repatriacja do Polski.

Ponieważ pierwotnie ZUS i MRPiPS obstawało, przy koncepcji wynajęcia (całego) 1 mieszkania w przeliczeniu na jednego pracownika mobilnego, zespół Kancelarii Prawnej Viggen zaproponował liberalizację tego wymagania do 8 m² na osobę, co spełniałoby standardy hotelu jednogwiazdkowego. Propozycja zakładała także, iż kierowca powinien przebywać w ciągu 8 rozpoczętych dób kalendarzowych na terenie Polski (kierowcy są specyficzną grupą zawodową, spędzającą niewielką część czasu w mieszkaniu). Od koncepcji tej jednak odstąpiono w dalszym toku prac, ponieważ ZUS i MRPiPS przyjęły ostatecznie korzystniejszą interpretację, (zaproponowaną pierwotnie przez KPV), odstąpienia od ustalenia miejsca „zamieszkania” na rzecz wykazania „zwykłego pobytu” w Polsce.

Prawnicy KPV reprezentujący Stowarzyszenie „Najlepsza Droga” zgłosili również szereg propozycji poprawek projektu formularza o informacje w sprawie miejsca zamieszkania obywatela państwa trzeciego. Dotyczyły one kwestii technicznych i braków w rubrykach, a także niedoskonałości natury merytorycznej (np.: proponowano dookreślenie kwestii rodzaju wykonywanej umowy, kwestii dotyczących formy zamieszkiwania tzn. dodanie opcji o niesamodzielnym wynajmie pokoju lub mieszkania oraz dookreślenia rubryki o sytuacji rodzinnej). Kolejne uwagi dotyczyły obowiązku podatkowego oraz danych o pobycie w Polsce.

    4. Nowe Warunki wydawania poświadczenia A-1

W wyniku bardzo długich (wielomiesięcznych) prac, Zakład Ubezpieczeń Społecznych po konsultacjach z Ministerstwem Rodziny Pracy i Polityki Społecznej oraz stroną społeczną, ostatecznie wydał nowe wytyczne dotyczące wydawania zaświadczenia A-1 dla pracowników pochodzących z państw trzecich i delegowanych do krajów UE/EOG/Szwajcarii.

Należy podkreślić, że wytyczne mają charakter erga omnes, czyli dotyczą ogólnie pracowników delegowanych (a nie tylko kierowców).

Aby uzyskać zaświadczenie A-1 należy spełniać kumulatywnie dwie przesłanki:

1. obcokrajowiec musi posiadać pozwolenie na pracę oraz legalnie przebywać w Polsce;
2. obcokrajowiec musi przedstawić w ZUS Certyfikat Rezydencji Podatkowej.

Zaświadczenie A-1 uzyska się jeśli pracownik posiada jeden z niżej wymienionych dokumentów, który uprawnia go do pobytu w Polsce:

• zezwolenie na pobyt rezydenta długoterminowego UE,
• zezwolenie na pobyt stały,
• zezwolenie na pobyt czasowy oraz pracę,
• wiza Schengen lub wiza krajowa wydana w celu:

1. wykonywania pracy w okresie nieprzekraczającym 6 miesięcy w ciągu kolejnych 12 miesięcy, na podstawie wpisanego do ewidencji oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi – art. 60 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 12 grudnia 2013 r. o cudzoziemcach (Dz. U. z 2017 r. poz. 2206, z późn.zm.),
2. wykonywania pracy, o której mowa w art. 88 ust. 2 ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, w okresie nieprzekraczającym 9 miesięcy w roku kalendarzowym – art. 60 ust. 1 pkt 5a ustawy o cudzoziemcach,
3. wykonywania pracy innej niż określona w art. 60 pkt 5 i 5a ustawy o cudzoziemcach– art. 60 ust. 1 pkt 6 tej ustawy.

Należy tu podkreślić, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej przyjęło w tej materii wszystkie postulaty Kancelarii Prawnej Viggen Sp.j, reprezentującej Stowarzyszenie URKSiTD „Najlepsza Droga”. Początkowo nie uwzględniano w tym katalogu wiz Schengen lub wiz krajowych w celu wykonywania pracy na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy.

Należy jednak pozytywnie ocenić postawę organów państwowych w tej kwestii i fakt, że przychyliły się do wniosków strony społecznej. Jest to niewątpliwie ogromny sukces dla branży TSL oraz innych przedsiębiorstw.

Ponadto, by uzyskać zaświadczenie A-1 należy się legitymować Certyfikatem Rezydencji Podatkowej. Przesłanka rezydentury podatkowej była pierwotnym pomysłem Ministerstwa RPIPS oraz ZUS. Dzięki temu jest wzmocniona więź z krajem i kolejny argument dla organów innych krajów członkowskich w razie sporu kompetencyjnego w sprawie prawa właściwego dla zabezpieczenia społecznego. Jest to niestety kolejne obciążenie administracyjne, ale poniekąd konieczne, by wzmocnić więź z krajem oraz w razie stosowania art. 11 rozporządzenia 987/2009 można by było się bronić przed ewentualnym płaceniem składek w innych państwach członkowskich.

Certyfikat Rezydencji Podatkowej uzyskuje się we właściwym dla miejsca zamieszkania urzędzie skarbowym.

Potwierdza on miejsce zamieszkania dla celów podatkowych. Wniosek o wydanie CSR należy wnieść na formularzu CFR-1. Od wniosku pobiera się opłatę skarbową w wysokości 17,00 zł. Bez niego złożenie wniosku o wydanie zaświadczenia A-1 jest bezcelowe.

Ponadto należy złożyć wniosek o wydanie zaświadczenia A-1 na formularzu US-54.

Obligatoryjne sekcje tego formularza to 1-6, czyli adres w państwie pochodzenia, adres w państwie pobytu, dane o pobycie w Polsce, dokument, który uprawnia Cię do pobytu w Polsce oraz obowiązek podatkowy.

W przypadku pominięcia wypełnienia przywołanych sekcji, ZUS wezwie do uzupełnienia braków. Przez to postępowanie wydłuży się. Pozostałe sekcje (działalność niezarobkowa oraz inne okoliczności) mają charakter informacyjny, ale zalecamy, by je wypełnić, gdyż byłyby one później przydatne przy sporze kompetencyjnym z innymi organami krajów członkowskich.

ZUS odstąpił od szczegółowego ustalania miejsca zamieszkania oraz wchodzenia często w bardzo szczegółowe dochodzenie, co do kwestii rodzinnych oraz osobistych. Dzięki temu kierowcy oraz inni pracownicy delegowani będą mogli otrzymać zaświadczenie A-1 na podstawie obiektywnych przesłanek, a nie interpretacji urzędnika ZUS.

Na szczęście kończy się praktyka, wedle której występowała różnorodność w interpretacji przepisów. Przede wszystkim należy podziękować kierownictwu ZUS, Ministerstwu Rodziny Pracy i Polityki Społecznej, Państwowej Inspekcji Pracy oraz przedstawicielom branży transportowej jak choćby prezesa Ozimka, OZPTD, ZMPD oraz innych organizacji, które brały udział w konsultacjach społecznych nad zmianami w wydawaniu zaświadczeń A-1. Jest to nie tylko sukces branży TSL, ale też wielkie udogodnienie dla dziesiątek tysięcy przedsiębiorców m.in. z branży budowlanej, usług, rolnictwa oraz innych delegujących pracowników z państw trzecich.

Jak uzyskać Certyfikat Rezydencji Podatkowej, aby uzyskać Zaświadczenie A1?

Dr Mariusz Miąsko

 Czytaj także:

• Zaświadczenie A1 – Ustalenie zamieszkania dla Nieograniczonej Rezydentury Podatkowej
• Jak uzyskać Certyfikat Rezydencji Podatkowej, aby uzyskać Zaświadczenie A1?
• A1 dla pracowników spoza Unii łatwiejsze do uzyskania – ogromny sukces środowiska TSL

Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).