Kancelaria Prawna Viggen Sp. j informuje, że 1 lipca 2024 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa. Wydłuża ona legalny pobyt obywateli Ukrainy w Polsce do 30 września 2025 roku i wprowadza zmiany w powiadomieniu, które legalizuje ich pracę. Przedstawiamy najważniejsze zmiany dotyczące pobytu i pracy obywateli Ukrainy w RP.
Nowelizacja ustawy specjalnej, która weszła w życie a więc ustawa z dnia 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw, zmienia m.in. termin 30 czerwca 2024 r. na 30 września 2025 r. Dzięki temu obywatele Ukrainy, którzy przybyli do Polski w związku z działaniami wojennymi, jak i ci, którzy korzystają z wydłużonych z mocy prawa dokumentów pobytowych lub pobytów mogą legalnie przebywać na terytorium RP aż do końca września przyszłego roku. Obecnie przepis, który reguluje tę kwestię brzmi:
„Jeżeli obywatel Ukrainy przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w okresie od dnia 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny do dnia 30 września 2025 r.
Jeżeli obywatel Ukrainy posiadający Kartę Polaka opuścił Ukrainę w okresie od dnia 24 lutego 2022 r., w związku z działaniami wojennymi, a następnie przybył legalnie na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i deklaruje zamiar pozostania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jego pobyt na tym terytorium uznaje się za legalny do dnia 30 września 2025 r.”
Nowe regulacje umożliwiają obywatelom Ukrainy, którzy aktualnie przebywają w Polsce na podstawie tymczasowej ochrony, na wnioskowanie o przekształcenie posiadanych uprawnień pobytowych w zezwolenia na pobyt na podstawie karty pobytu.
Kolejno obywatel Ukrainy, którego pobyt na terytorium Polski uznaje się za legalny na podstawie art. 2 ust. 1 specustawy ukraińskiej, może zawnioskować o kartę pobytu, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:
• w dniu 4 marca 2024 r. posiadał status UKR,
• w dniu złożenia wniosku o wydanie karty pobytu posiada status UKR,
• posiadał nieprzerwany status UKR przynajmniej przez 365 dni.
Obywatele Ukrainy, którzy otrzymają kartę pobytu w specjalnym trybie, uzyskają także dostęp do polskiego rynku pracy, poprzez zwolnienie z obowiązku posiadania zezwolenia na pracę i bez obowiązku dokonywania powiadomienia PUP o powierzeniu im pracy. Na takich samych zasadach jak obywatele polscy mają prawo do podejmowania i wykonywania działalności gospodarczej.
Warto wskazać, że ustawa nowelizująca nie zmieniła nic w kwestii legalnego zatrudnienia obywateli Ukrainy. Nadal mogą oni pracować na podstawie powiadomienia o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy, które pracodawca wysyła do urzędu pracy.
UWAGA! Zmianie uległ jednak termin na wysłanie takiego powiadomienia. Od 1 lipca 2024 r. pracodawca (podmiot powierzający pracę) będzie miał nie 14, a 7 dni na wypełnienie tego obowiązku.
Od 1 lipca 2024 r. na podstawie nowelizacji specustawy obywatel Ukrainy jest uprawniony do wykonywania pracy na terytorium Polski (na podstawie umowy o pracę lub umowy cywilnoprawnej), jeżeli spełnione są łącznie następujące warunki:
1. przebywa legalnie w Polsce lub jego pobyt na terytorium Polski uznaje się za legalny (obywatel Ukrainy przybył legalnie do Polski w okresie od 24 lutego 2022 r. w związku z działaniami wojennymi i deklaruje zamiar pozostania w tym kraju – w takim przypadku jego pobyt uznaje się za legalny do 30 września 2025 r. (art. 1 pkt 2 lit. a ustawy z 15 maja 2024 r. o zmianie ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw),
2. podmiot powierzający wykonywanie pracy powiadomi, w terminie 7 dni (do 30 czerwca 2024 r. termin ten wynosił 14 dni), od dnia podjęcia pracy przez obywatela Ukrainy, powiatowy urząd pracy właściwy ze względu na siedzibę lub miejsce zamieszkania podmiotu o powierzeniu wykonywania pracy temu obywatelowi,
3. wymiar czasu pracy nie jest niższy niż wskazany w powiadomieniu lub liczba godzin nie jest mniejsza niż wskazana w powiadomieniu,
4. otrzymuje wynagrodzenie w wysokości nie niższej niż określona w powiadomieniu lub ustalonej według stawki określonej w powiadomieniu, proporcjonalnie zwiększonej w przypadku podwyższenia wymiaru czasu pracy lub liczby godzin pracy, wynagrodzenie, które otrzymuje obywatel Ukrainy, spełnia wymogi określone w przepisach o minimalnym wynagrodzeniu – w przypadkach, gdy przepisy te mają zastosowanie.
W nowelizacji sprecyzowano również kiedy pracodawca ma obowiązek złożyć powiadomienie ponownie. Pracodawca składa ponownie powiadomienie do urzędu pracy w terminie 7 dni od wystąpienia następujących okoliczności:
1. zmienił się rodzaj umowy pomiędzy podmiotem powierzającym wykonywanie pracy a obywatelem Ukrainy lub
2. zmieniło się stanowisko lub rodzaj wykonywanej pracy, lub
3. zmniejszono wymiar czasu pracy lub liczbę godzin pracy w tygodniu lub miesiącu określony w powiadomieniu, lub obniżono miesięczną lub godzinową stawkę wynagrodzenia określoną w powiadomieniu.
Zmiany w powiadomieniu w przypadku zezwolenia na pobyt czasowy i pracę:
1. Obowiązek złożenia powiadomienia będzie dotyczyć również przypadku gdy obywatel Ukrainy wcześniej pracował u pracodawcy na podstawie zezwolenia na pracę lub oświadczenia i zamierza kontynuować pracę u tego samego podmiotu przy jednoczesnej zmianie dokumentu umożliwiającego pracę na zezwolenie na pobyt czasowy i pracę podając jako podstawę swojej pracy powiadomienie. Powiadomienie w takim przypadku powinno zostać złożone w ciągu 7 dni od dnia, w którym cudzoziemiec poinformował pracodawcę o doręczeniu mu decyzji w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę. Nowe rozwiązanie nie będzie wymagało aby w przypadku kontynuacji podmiot był zmuszony do rozwiązania umowy o pracę z cudzoziemcem i zawarcia nowej umowy tak jak to było dotychczas;
2. W przypadku zezwoleń na pobyt czasowy i pracę, stroną postępowania jest wyłącznie cudzoziemiec, co oznacza, że informację o udzieleniu tego zezwolenia podmiot powierzający pracę może uzyskać wyłącznie od niego. W celu zapobiegania nadużyciom związanym z powierzeniem pracy cudzoziemcom w tym trybie – przepis nakłada na cudzoziemca obowiązek powiadomienia pracodawcy o otrzymaniu decyzji w sprawie zezwolenia na pobyt czasowy i pracę w terminie 7 dni liczonych od dnia jej doręczenia. Przepis przewiduje, że praca w tym okresie jest uznawana za legalną. W przypadku gdy cudzoziemiec nie dopełnił obowiązku przekazania informacji o doręczeniu decyzji pobytowej we wskazanym terminie – cudzoziemiec nie będzie uprawniony do wykonywania pracy na podstawie powiadomienia.
Powiadomienie o powierzeniu wykonywania pracy obywatelowi Ukrainy to najdogodniejsza forma zatrudnienia obywateli Ukrainy, którzy legalnie przebywają w Polsce. Jest bowiem bezpłatna i dodatkowo pracodawca może najpierw zatrudnić cudzoziemca, a dopiero później (w ciągu 7 dni) wysłać powiadomienie. Jest to jedyna możliwa forma zatrudniania cudzoziemców (obywateli Ukrainy), którzy korzystają w Polsce z ochrony czasowej na mocy ustawy specjalnej (o pomocy obywatelom Ukrainy).
Do wykonywania pracy na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi lub zezwolenia na pracę, obywatel Ukrainy potrzebuje dokumentu pobytowego, np. wizy, karty pobytu, pobytu w ramach ruchu bezwizowego, który umożliwi mu zatrudnienie na takich dokumentach (oświadczeniu lub zezwoleniu).
W ustawie zapisano też wprowadzenie nowych zasad potwierdzania tożsamości obywatela Ukrainy ubiegającego się o nadanie numeru PESEL. Jedynym sposobem ma być okazanie ważnego dokumentu podróży. Ponadto ustawa zmienia termin złożenia wniosku o nadanie numeru PESEL ze statusem UKR z 30 dni od dnia przybycia na terytorium RP na “niezwłocznie po przybyciu”.
Opracowała
Karolina Grzelec – Kierownik Działu Silnik Prawny
