Odpowiedzialność skarbowa za nieuiszczanie danin publicznych od diet i ryczałtów noclegowych kierowców. Omawiając niniejszą materię rozpocząć warto od zdefiniowania pojęcia daniny publicznej, która niestety nie została wprost określona w przepisach prawa. Doktryna wypracowała jednak znaczenie pojęciowe tego terminu wskazując, iż jest to świadczenie (bezzwrotne) na rzecz państwa lub innego związku publicznoprawnego (np. gminy, funduszy ubezpieczeń społecznych), ustalane jednostronnie na mocy określonego aktu prawnego, którego realizacja jest zabezpieczona możliwością zastosowania przymusu państwowego.
W ustawie o finansach publicznych pojęcie daniny publicznej, odnosi się do świadczeń pieniężnych, wśród których wymienione zostały:
– podatki,
– składki (tj. na ubezpieczenia społeczne, zdrowotne, składki na Fundusz Pracy, oraz Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych),
-opłaty,
– wpłaty z zysku przedsiębiorstw państwowych i jednoosobowych spółek skarbu państwa,
– inne świadczenia pieniężne, których obowiązek ponoszenia na rzecz państwa, jednostek samorządu terytorialnego, państwowych funduszy celowych oraz innych jednostek sektora finansów publicznych wynika z odrębnych ustaw (niemające np. cła, wpłaty na PFRON).
Należy przy tym pamiętać, że część danin publicznych ma charakter mieszany.1
W odniesieniu do bardzo często zmieniających się i niestabilnych przepisów prawa podatkowego, podmioty zobowiązane do stosownych wpłat napotykają nie lada trudności i w konsekwencji problemy podczas kontroli organów, w wyniku których okazuje się, że przeprowadzone rozliczenia niestety nie zaspokoiły w sposób pełny lub czasem nawet częściowy organu, który uprawniony jest do poboru danin. W dniu 29 grudnia br. w Dzienniku Ustaw z 2016 r. pod pozycją 2206 opublikowany został wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2016 r. sygn. akt K 11/15, który to wprowadził wątpliwość w zakresie prowadzonych wyliczeń i dopuszczalności stosowania pewnych uregulowań. Trybunał Konstytucyjny orzekł o:
1. niekonstytucyjności normy (zasady prawnej) wypływającej z treści przepisów art. 21a UoCzPK w zw. z art. 77 ze zn. 5 par. 2 K.p. w związku z § 16 rozp. MPiPS z w 2013 r., z której wynikał prawny obowiązek pracodawcy do wypłaty ryczałtu noclegowego;
2. niekonstytucyjności normy prawnej wynikającej z treści przepisów art. 21a UoCzPK w zw z art. 77 ze zn. 5 par. 3 i 5 K.p. w związku z § 16 rozp. MPiPS z 2013 r., z której wynikało uprawnienie pracodawcy do dobrowolnej wypłaty ryczałtów noclegowych na podstawie uregulowań wewnątrzzakładowych źródeł prawa pracy obowiązujących u pracodawcy.
Skutkiem przedmiotowego orzeczenia uznającego niekonstytucyjność art. 21a UoCzPK w związku z art. 77 zn.5 KP i w związku z § 16 rozp. MPiPS z 2013 r. wydaje się być brak bezpośredniego „łącznika” pomiędzy uregulowaniami Ustawy o czasie pracy kierowców, a rozporządzeniem MPiPS z 2013 r. określającego kwoty oraz zasady wypłaty międzynarodowych ryczałtów noclegowych. Dotychczas łącznikiem takim był art. 21a (wprowadzony nowelizacją obowiązującą od 2010 r.). Wydaje się, iż w obecnej sytuacji brak takowego łącznika, a zatem zachodzi wątpliwość o ustalenie zarówno zasad, jak i wymiaru kwotowego zarówno ryczałtów, jak i diet – które nie będą stanowiły podstawy naliczenia składek.
Publikację przygotowała Kancelaria Prawna Viggen sp.j.
W odniesieniu do przedstawionej wyżej argumentacji przyjąć należy, iż w obecnym stanie prawnym brak jest odpowiedniego uregulowania, które dawałoby pełną jasność w zakresie wypłaty międzynarodowych ryczałtów noclegowych w kontekście obowiązku ich oskładkowania i opodatkowania. Wobec powyższego w przedstawionym stanie prawnym i faktycznym najlepszym rozwiązaniem jest występowanie do Urzędu Skarbowego i Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o wydanie indywidualnych interpretacji, które przynajmniej w jakimś stopniu pozwolą nam nakreślić stanowiska ww. organów i dać podstawę do dalszego działania. W odniesieniu do powyższego przyjąć należy, iż interpretacje wydane przez jednostki ZUS są w pełni wiążące i pozwalają nam na tej podstawie przyjąć, iż postępowanie zgodnie z przedstawionym stanowiskiem ZUS nie narazi przedsiębiorstwa na kary, koszty oskładkowania i odsetki. Jednakże w zakresie indywidualnych interpretacji Urzędu Skarbowego sytuacja ma się nieco odmiennie. Mianowicie pamiętać należy, iż wydane interpretacje nie są wiążące dla organu. Nie stanowią zatem 100% gwarancji i zabezpieczenia dla przedsiębiorcy, mają jednak walor dowodowy, który w razie ewentualnie wszczętego postępowania kontrolnego może służyć jako element obrony i formę zarzutów na ewentualnie nałożone kary.
W tym miejscu warto, więc przytoczyć jakie grożą kary na skutek przeprowadzonej kontroli, która wykazałaby nieprawidłowości w ramach ww. wspomnianych nieuiszczonych należności. W związku z podniesieniem płacy minimalnej w roku 2017, z kwoty 1.850 zł brutto do wysokości 2.000 zł brutto, zmianie uległ również wymiar odpowiedzialności związany z nienależytym wypełnieniem obowiązków podatkowych. Minimalne wynagrodzenie za pracę stanowi bowiem podstawę do obliczania limitów kar pieniężnych.
Od początku tego roku zmianie uległa także kwota graniczna, na podstawie której dokonuje się rozróżnienia pomiędzy wykroczeniem, a przestępstwem skarbowym. Zgodnie z powyższym, za przestępstwo skarbowe uznaje się czyn, w wyniku którego uszczuplenie lub narażenie na uszczuplenie należności publicznoprawnych wynosi 10.000 zł (w roku 2016 było to 9.250 zł). Czyny przynoszące straty poniżej tej kwoty stanowią, więc wykroczenia skarbowe.
Zgodnie z obowiązującą zmianą, limity kar nakładanych przez organy skarbowe od dnia 1 stycznia 2017 roku przedstawiają się następująco:
-
grzywna za wykroczenie skarbowe wymierzona przez urząd skarbowy mandatem (od 1/10 do 2-krotności minimalnego wynagrodzenia): od 200 zł do 4.000 zł;
-
grzywna za wykroczenie skarbowe wymierzona przez sąd wyrokiem (od 1/10 do 20-krotności minimalnego wynagrodzenia): od 200 zł do 40.000 zł;
-
grzywna za wykroczenie skarbowe wymierzona przez sąd nakazem (od 1/10 do 10-krotności minimalnego wynagrodzenia): od 200 zł do 20.000 zł;
-
grzywna za przestępstwo skarbowe wymierzana jest przez sąd w systemie stawek dziennych i wynika z przemnożenia wysokości jednej stawki przez ich liczbę. Najniższa liczba stawek wynosi 10, najwyższa – 720;
-
wyrokiem nakazowym można wymierzyć karę grzywny za przestępstwo w granicach nieprzekraczających wysokości 200 stawek dziennych;
-
od minimalnego wynagrodzenia zależy wysokość jednej stawki, która nie może być niższa od 1/30 tego wynagrodzenia do 400-krotności tej 1/30;
-
stawka dzienna: od 66,66 zł do 26.664 zł;
-
grzywna za przestępstwo skarbowe wymierzona wyrokiem: od 666,60 zł do 19 198 080 zł ( 19 mln 198 tys 80 złotych);
-
grzywna za przestępstwo skarbowe wymierzona nakazem: od 666,60 zł do 5 332 800 zł (5 mln 332 tys 800 złotych).
Mając na względzie powyższe okoliczności, w kontekście ostatniego stanowiska Ministerstwa Rodziny Pracy i Polityki społecznej (http://jazdaprawna.pl/2017/03/ministerstwo-pracy-diety-i-ryczalty-noclegowe-trzeba-oskladkowac-po-orzeczeniu-tk/), zasadne wydaje się poczynienie jednoznacznych ustaleń, co do konieczności ewentualnego oskładkowania diet oraz ryczałtów noclegowych.
Anna Nieć-Mrzygłód
Kancelaria Prawna Viggen Sp.j.
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).