1. WSTĘP
Podwójne opodatkowanie kierowców międzynarodowego transportu drogowego temu zagadnieniu poświęcona jest niniejsza publikacja. Kierowcy międzynarodowego transportu drogowego towarów, w związku z ich częstymi wyjazdami poza terytorium Rzeczpospolitej Polskiej oraz związanym z tym wymuszonym przebywaniem na terenie innych państw członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego, Szwajcarii, a także państw trzecich, powinni liczyć się z możliwością opodatkowania ich przychodu poza Polską. Sytuacja taka w ostatnim czasie dała o sobie znać przedsiębiorcom prowadzącym działalność gospodarczą w Polsce, natomiast wykonującym przewozów towarów na terenie Królestwa Szwecji. Poniżej przedstawiam podstawowe problemy związane z tematyką podwójnego opodatkowania oraz związane z nim zagadnienia praktyczne.
Kwestie dotyczące przesłanek opodatkowania przychodu osiągniętego przez swoich obywateli na własnym terytorium należą do wyłącznej kompetencji wewnętrznej każdego z państw. Sprawa komplikuje się jednak w sytuacji wykonywania pracy zarobkowej na terytorium więcej niż jednego państwa. Obecnie coraz częściej uzyskiwanie zarobku wiąże się z koniecznością przemieszczania się po terenach wielu państw oraz delegowaniem pracowników poza Rzeczpospolitą. W obliczu takich stanów faktycznych, w praktyce może dojść do zbiegu przepisów podatkowych poszczególnych państw, a co za tym idzie objęcia danego podmiotu obowiązkiem podatkowym na terenie kilku z nich.
Narzędziami mającymi na celu zwalczanie praktyk podwójnego opodatkowania są bilateralne umowy międzynarodowe zawierane pomiędzy zainteresowanymi państwami. Obecnie Polska jest stroną 93 takich umów. Wskazać tutaj należy, że rozwiązania znajdujące się w poszczególnych konwencjach dot. tematyki podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska, oparte są na bardzo zbliżonych rozwiązaniach, które swoje źródło czerpią w Konwencji Modelowej OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju).
Jedną z takich umów jest Konwencja między Rzeczpospolitą Polską, a Rządem Królestwa Szwecji w sprawie unikania podwójnego opodatkowania i zapobiegania uchylania się od opodatkowania w zakresie podatków od dochodu z dnia 19 listopada 2004 roku, która w niniejszym opracowaniu stanowić będzie punkt wyjściowy oraz przykład, na którego bazie spróbuję przedstawić to zagadnienie.
2. MIEJSCE ZAMIESZKANIA
Kwestią wstępną, jednak o znaczeniu podstawowym jest określenie definicji miejsca zamieszkania lub siedziby danego podmiotu. Należy mieć bowiem na uwadze, że główną przesłanką jaką kierują się poszczególne państwa przy ustalaniu rezydencji podatkowej konkretnego podmiotu jest właśnie miejsce zamieszkania/siedziby lub pobyt na jego terytorium. Konwencja o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarta pomiędzy Polską a Szwecją rozstrzyga w jaki sposób rozumieć te kwestię, a dalej jak definiować pojęcie miejsca zamieszkania na potrzeby niniejszej konwencji. O powyższym stanowi art. 4, który mówi, że:
„W rozumieniu niniejszej Konwencji, określenie „osoba mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w Umawiającym się Państwie” oznacza każdą osobę, która zgodnie z prawem tego Państwa podlega tam opodatkowaniu z uwagi na jej miejsce zamieszkania, miejsce stałego pobytu, siedzibę zarządu albo inne kryterium o podobnym charakterze (…)”.
Jeżeli jednak, zgodnie z powyższym przepisem, osoba fizyczna ma miejsce zamieszkania w obu państwach to:
„osobę uważa się za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, w którym ma ona stałe miejsce zamieszkania; jeżeli ma ona stałe miejsce zamieszkania w obu Umawiających się Państwach, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania tylko w tym Państwie, z którym ma ona ściślejsze powiązania osobiste i gospodarcze (ośrodek interesów życiowych)”;
„jeżeli nie można ustalić, w którym Państwie osoba ma ośrodek interesów życiowych, albo jeżeli nie posiada ona stałego miejsca zamieszkania w żadnym z Państw, to uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Umawiającym się Państwie, w którym zwykle przebywa”;
„jeżeli przebywa ona zazwyczaj w obu Państwach lub nie przebywa zazwyczaj w żadnym z nich, to, uważa się ją za mającą miejsce zamieszkania w tym Państwie, którego jest obywatelem”;
„jeżeli osoba jest obywatelem obydwu Państw lub nie jest obywatelem żadnego z nich, to właściwe organy Umawiających się Państw rozstrzygną sprawę w drodze wzajemnego porozumienia”.
3. NORMY KOLIZYJNE
Wspomniana Konwencja przewiduje w swej treści szereg rozwiązań, w zależności od formy zarobkowania czy prowadzenia działalności. Cel wszystkich tych rozwiązań jest jednak jeden i w swej treści niesie normy wskazujące na państwo właściwe do opodatkowania dochodów uzyskanych na terytorium różnych państw, a co za tym idzie uniknięcie podwójnego podatku dochodowego.
3.1 ZYSKI PRZEDSIĘBIORSTW
Zgodnie z art. 7 Konwencji o unikaniu podwójnego opodatkowania, zawartą pomiędzy Polską a Szwecją, zyski przedsiębiorstw podlegają opodatkowaniu jedynie w państwie, w którym przedsiębiorstwo to posiada swoją siedzibę, chyba że wykonuje działalność na terenie innego państwa poprzez położony na jego terytorium zakład.
Zgodnie z powyższą normą wykazania działalności zakładu danego przedsiębiorstwa tj. „stałej placówki, przez którą całkowicie lub częściowo prowadzona jest działalność”, na terytorium drugiego państwa umożliwia opodatkowanie zysku tego przedsiębiorstwa na terenie tego drugiego państwa. Zakres tego opodatkowania jest jednak znacznie ograniczony i umożliwia objęcie opodatkowaniem zysków takiego przedsiębiorstwa jedynie „w takiej mierze, w jakiej można je przypisać temu zakładowi”.
3.2 PRACA NAJEMNA
Z punktu widzenia pracowników pozostających w stosunku pracy, ale również przedsiębiorców, którzy delegują swoich pracowników poza terytorium Rzeczpospolitej istotną normą jest wskazanie w obliczu jakich przesłanek powstaje obowiązek podatkowy poza państwem wysyłającym. Odpowiedź na to pytanie, na gruncie umowy pomiędzy Polską a Szwecją, znajduje się w art. 15.
Zgodnie z tym przepisem, co do zasady:
„(…) pensje, płace i inne podobne wynagrodzenia, które osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie otrzymuje za pracę najemną, podlegają opodatkowaniu tylko w tym Państwie”
w dalszej części przepis ten przewiduje jednak pewne wyłączenie i wskazuje, że jeżeli:
„praca wykonywana jest w drugim Umawiającym się Państwie (…), to otrzymywane za nią wynagrodzenie może być opodatkowane w tym drugim Państwie.”
Powyższe normy ogólne, nie dają szczegółowych odpowiedzi i nie rozwiązują wielu problemów dotyczących kwestii podwójnego opodatkowania. Są one jednak uszczegółowione w ust. 2 art. 15. Zgodnie z jego dyspozycją, bez względu na ww. postanowienia:
„wynagrodzenie, jakie osoba mająca miejsce zamieszkania w Umawiającym się Państwie otrzymuje za pracę najemną wykonywaną w drugim Umawiającym się Państwie, podlega opodatkowaniu tylko w pierwszym wymienionym Państwie”, jeżeli spełnione są 3 następujące przesłanki:
a) „odbiorca przebywa w drugim Państwie przez okres lub okresy nieprzekraczające łącznie 183 dni w okresie dwunastu miesięcy rozpoczynających się lub kończących w danym roku podatkowym” i
b) „wynagrodzenie jest wypłacane przez pracodawcę lub w imieniu pracodawcy, który nie ma miejsca zamieszkania lub siedziby w drugim Państwie”
i
c) „wynagrodzenie nie jest ponoszone przez zakład lub stałą placówkę, którą pracodawca posiada w drugim Państwie”.
Należy przy tym pamiętać, że dopiero łączne spełnienie powyższych przesłanek będzie umożliwiać „pozbawienie kompetencji” organów państwa przyjmującego, do opodatkowania dochodów osiągniętych na jego terytorium.
4. METODY UNIKANIA PODWÓJNEGO OPODATKOWANIA
Konwencja w swej treści przewiduje również procedurę umożliwiającą uniknięcie podwójnego opodatkowania, jeżeli dochód zgodnie z postanowieniami omawianej Konwencji podlega opodatkowaniu zarówno w Polsce, jak i w Szwecji.
Sposoby na to przedstawione są w art. 22 polsko-szwedzkiej umowy. Zgodnie z jego brzemieniem jeżeli osoba, która ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terenie Polski osiągnęła dochód, który zgodnie z postanowieniami Konwencji podlega opodatkowaniu w Szwecji, to Polska wyłączy taki dochód od opodatkowania na swoim terytorium. Jednocześnie staje się władna do zastosowania stawki podatkowej jaka byłaby właściwa, gdyby wyłączony dochód nie podlegał wyłączeniu, w stosunku do pozostałego dochodu uzyskiwanego przez daną osobę.
W dalszej treści przepis ten stanowi, że jeżeli osoba ma miejsce zamieszkania lub siedzibę na terytorium Szwecji i osiąga dochód, który zgodnie z polskim ustawodawstwem oraz postanowieniami Konwencji podlega opodatkowaniu w Polsce, to Szwecja zezwoli na odliczenie od podatku należnego na swoim terytorium sumy równej polskiemu podatkowi zapłaconemu od takiego dochodu. W przypadku jednak, gdy osoba ma miejsce zamieszkania na terenie Królestwa i osiąga dochód, który zgodnie z Konwencją podlega opodatkowaniu tylko w Polsce, to Szwecja może ustalić progresywną stawkę podatkową biorąc pod uwagę dochód podlegający opodatkowaniu tylko w Polsce.
5. POSTĘPOWANIE ODWOŁAWCZE
Pomimo przedstawionych powyżej norm i wskazówek umożliwiających uniknięcie dwukrotnej zapłaty podatku dochodowego od tego samego dochodu, w praktyce spotkać się niestety można z sytuacjami, w których dochodzi do pozytywnego zbiegu kompetencji podatkowej organów podatkowych różnych państw. Na takim etapie możliwość drogi odwoławczej przebiega dwutorowo.
O tym już jutro w drugiej części opracowania na Jazdprawna.pl.
Kancelaria Prawna Viggen sp.j.
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).
