Odpowiedzi na to pytanie postanowił udzielić Pan Mariusz Miąsko, Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j., który zwrócił się do Ministerstwa Spraw Zagranicznych z prośbą o pilne ogłoszenie znowelizowanej treści Umowy ATP, stanowiącej jedno z podstawowych źródeł obowiązującego prawa w zakresie przewozu artykułów szybko psujących się.

Umowa międzynarodowa ATP dotyczy zasad przewozu produktów, które łatwo się psują, najogólniej rzecz ujmując reguluje szeroko rozumiane zasady związane z przewozem takich produktów. Jednak nie tylko, ponieważ określa zasady budowy środków transportowych, parametrów technicznych np.: chłodni lub term, warunki techniczne agregatów oraz zasady dokumentowania przewozu produktów szybko psujących się – tzw.: „Świadectwa ATP”.

Rzeczpospolita Polska jest prawdopodobnie jedynym krajem Europejskim, w którym co prawda ratyfikowano umowę ATP, ale wbrew powszechnemu przekonaniu nie obowiązuje ona w pełnym zakresie. Kancelaria Prawna Viggen Sp.j. postanowiła interweniować w tej sprawie.

Poniżej prezentujemy Państwu treść pisma, która została wystosowana do MSZ w wyżej opisanej sprawie.

Kancelaria Prawna Viggen sp.j.  Kraków dnia 09.04.2014 roku

Mariusz Miąsko Małgorzata Miąsko

ul. Częstochowska 6

32-085 Modlnica

Ministerstwo Spraw Zagranicznych

Aleja Jana Chrystiana Szucha 23,

Warszawa

W N I O S E K

dot.:pilnej potrzeby implementacji do polskiego systemu prawnego, treści znowelizowanej Umowy o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970 r. (Dz. U. z 1984 r. Nr 49, poz. 254)”.

W nawiązaniu do rozmowy telefonicznej z dnia 18.03.2013 roku z przeprowadzonej z pracownikiem Departamentu Prawno Traktatowego, Ministerstwa Spraw Zagranicznych, w sprawie konieczności implementacji do polskiego systemu prawnego znowelizowanej treści umowy ATP zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o dokonanie ogłoszenia w Dzienniku Ustaw znowelizowanej treści przedmiotowej umowy międzynarodowej.

U Z A S A D N I E N I E:

Umowa o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970 r. (Dz. U. z 1984 r. Nr 49, poz. 254)”, stanowi podstawowy akt prawny, regulujący charakterystykę środków transportowych, agregatów a także zasady przewozu oraz dokumentowania przewozu artykułów szybko psujących się. Z uwagi na dynamikę szeroko rozumianego rynku transportowego, poszczególne uwarunkowania wskazane w pierwotnej wersji Umowy ATP ulegały wielokrotnym nowelizacjom. Jednak nowelizacje te nie zostały zaimplementowane na grunt polskiego prawa a więc zachodzi uzasadnione prawdopodobieństwo, iż jedyną aktualnie obowiązująca treść umowy, posiada źródło w Oświadczeniu Rządowym z dnia 24 września 1984 r. w sprawie przystąpienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do Umowy o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970r.

Tytułem wprowadzenia warto zaznaczyć, iż w art. 2 Umowy ATP, możemy przeczytać iż: „Umawiające się Strony podejmą niezbędne środki, aby zgodność z normami środków transportu, o których mowa w artykule 1 umowy, była kontrolowana i sprawdzana zgodnie z postanowieniami zawartymi w dodatkach 1, 2, 3 i 4 załącznika 1 do umowy. Każda Umawiająca się Strona będzie uznawać ważność świadectw zgodności, wydanych zgodnie z punktem 4 dodatku 1 załącznika 1 do umowy, przez właściwą władzę innej Umawiającej się Strony. Każda Umawiająca się Strona może uznać ważność świadectw zgodności wydanych z zachowaniem warunków przewidzianych w dodatkach 1 i 2 załącznika 1 do umowy przez właściwą władzę państwa nie będącego Umawiającą się Stroną.”

Rzecz jednak w tym, iż na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, dochodzi do szczególnej okoliczności, gdy instytucje kontrolne (np.: ITD), realizują kontrole (najprawdopodobniej nieświadomie) na podstawie treści kolejnych kilku nowelizacji, które nie zostały zaimplementowane do Polskiego systemu prawnego. W odniesieniu do kontroli międzynarodowych, stanowi to de facto poważny problem międzynarodowy wynikający z niewypełnienia przez Państwo Polskie, postanowień art. 2 Umowy ATP.

Niezależnie od powyższej kwestii, warto zauważyć, iż brak implementacji Umowy ATP stanowi istotny problem prawny dla rodzimych przedsiębiorców. Istnieje pewien istotny kazus. Umowa ATP w wersji z 1970 roku, określa bowiem w punkcie 4, dodatku 1, załącznika 1 do ATP, iż (…) „w odniesieniu do pojazdów drogowych świadectwo (lub jego fotokopia) powinno znajdować się na pojeździei być okazywane na każde żądanie kontrolujących (…)”.Abstrahując od ewidentnego błędu w tłumaczeniu (przyimek: „na” zamiast „w”), można zwrócić uwagę, że w znowelizowanej treści Umowy ATP z 2011r, świadectwo okazywane jest także podczas przewozu na każde żądanie organów kontrolnych, jednak legislator przewidział istotny wyjątek. Jeśli bowiem tabliczka ATP jest przytwierdzona do środka transportu, wówczas jest uznawana za dokument równoważny ze Świadectwem ATP. Jednak krajowe instytucje kontrolne nadal realizują kontrolne na podstawie wersji pierwotnej Umowy ATP w zakresie wymagań formalnych związanych ze Świadectwem ATP. Natomiast w pozostałym zakresie, realizują transport na podstawie nie zaimplementowanych do krajowego systemu prawnego kolejnych nowelizacji Umowy ATP.

Stoję więc na stanowisku, iż należy doprowadzić do pilnej konwalidacji obecnego stanu prawnego. Rola i waga przedmiotowej umowy jest kluczowa dla funkcjonowania przedsiębiorców branży transportowej, ponieważ określa zasady realizacji transportu we wskazanym zakresie na obszarze Europy.

Po przeanalizowaniu stanu prawnego w przedmiotowej materii sądzę, że wbrew powszechnemu przekonaniu obowiązującemu w środowisku branży transportowej oraz wśród organów kontrolnych takich jak Inspekcja Transportu Drogowego, Policja i innych służb, umowa ATP w znacznej części aktualnie nie obowiązuje na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. Świadczy o tym fakt, iż jej aktualna treść (po nowelizacji) nie została ogłoszona w Dzienniku Urzędowym. Treść Umowy ATP, jako umowy międzynarodowej (niezależnie od ratyfikacji), podlega moim zdaniem obowiązkowi ogłoszenia w Dzienniku Ustaw zgodnie z treścią art. 18 ust. 1 ustawy z 14 kwietnia 2000 r. o umowach międzynarodowych (Dz.U. z 2000 r. nr 39, poz. 443).

Genetycznie, źródłem przedmiotowego obowiązku jest art. 87 ust. 1 oraz art. 88 ust. 3 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej („umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią zgoda wyrażoną w ustawie są ogłoszone w trybie wymaganym dla ustaw. (…)”).

Umowa międzynarodowa w odróżnieniu od rozporządzeń unijnych nie wywołuje więc skutku bezpośredniego względem określonych w niej podmiotów, jeśli nie zostanie uprzednio ogłoszenia. Obowiązek przedłożenia umowy do ogłoszenia spoczywa na Ministerstwie Transportu oraz Ministerstwie Spraw Zagranicznych z uwagi na okoliczność, że najpóźniej do 2010 r. umowa AETR musiała zostać dostosowana (i została dostosowana) do uregulowań wynikających z rozporządzenia WE nr 561/2006.

Informacje uzyskane ze strony Europejskiej Komisji Gospodarczej jednoznacznie potwierdzają, iż Umowa ATP była nowelizowana np.: dnia 02.01.2011 roku, 11 listopada 2012 r., która powinna wejść w życie od 23 września 2013 r. Reasumując, w mojej ocenie, po nowelizacji przedmiotowej umowy należało każdorazowo dokonać tłumaczenia oraz ogłoszenia w Dzienniku Ustaw aktualnej treści, tego podstawowego dla transportu aktu prawnego. Do dnia dzisiejszego nie dopełniono tego obowiązku. Potwierdza to analiza systemowa publikacji źródeł prawa. Jedyny tekst Umowy ATP został ogłoszony 24 września 1984 r. w sprawie przystąpienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej do Umowy o międzynarodowych przewozach szybko psujących się artykułów żywnościowych i o specjalnych środkach transportu przeznaczonych do tych przewozów (ATP), sporządzonej w Genewie dnia 1 września 1970r. Od tego czasu nie dokonano już żadnego ogłoszenia, pomimo iż w międzyczasie doszło do nowelizacji. W związku z powyższym w mojej ocenie, formalnie rzecz ujmując, na terenie Rzeczpospolitej Polskiej nadal źródłem prawa jest treść umowy ATP z 1970 roku. Dlatego też nie można w ogóle uznać, jakoby umowa ATP w zakresie objętym nowelizacją stanowiła obecnie źródło prawa na terenie Rzeczypospolitej Polskiej. Niezależnie od powyższego w mojej ocenie umowa ATP stanowi źródło powszechnie obowiązującego prawa w pozostałym zakresie (nie objętym nowelizacjami).

Zwracam się więc z uprzejmą prośbą do Ministerstwa o pilne ogłoszenie znowelizowanej treści Umowy ATP, stanowiącej jedno z podstawowych źródeł obowiązującego prawa w zakresie przewozu artykułów szybko psujących się. 

Umowa międzynarodowa ATP dotycząca zasad przewozu produktów łatwopsujących się, najogólniej rzecz ujmując reguluje szeroko rozumiane zasady związane z przewozem takich produktów. Jednak nie tylko, ponieważ określa zasady budowy środków transportowych, parametrów technicznych np.: chłodni lub term, warunki techniczne agregatów oraz zasady dokumentowania przewozu produktów szybko psujących się – tzw.: „Świadectwa ATP”.

Rzeczpospolita Polska jest prawdopodobnie jedynym krajem Europejskim, w którym co prawda ratyfikowano umowę ATP ale wbrew powszechnemu przekonaniu nie obowiązuje ona w pełnym zakresie.

Wyprzedzając ewentualne wątpliwości występujące po stronie Ministerstwa Spraw Zagranicznych w kontekście instytucji tacitus consensus, warto zauważyć, iż nie zwalnia ona z obowiązku ogłoszenia nowelizacji umowy międzynarodowej na gruncie prawa międzynarodowego i nie wpływa (nie zwalnia) z konieczności implementacji treści umowy międzynarodowej do prawa krajowego. Vide – Umowa ARTR.

W związku z powyższym zwracam się do Pana Ministra z uprzejmą prośbą o zajęcie pozytywnego stanowiska w zakresie mojego wniosku.
Mariusz Miąsko