Autor publikacji: Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.
Kiedy kierowca może skorzystać z tygodniowego odpoczynku, a kiedy jest do tego zmuszony? Od 11 kwietnia 2007 r. obowiązuje unijne rozporządzenie 561/2006 WE w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego. Rozporządzenie wprowadziło wiele istotnych zmian, m.in. w kontrolach przewoźników, przerwach i okresach odpoczynku kierowców. Przepisy te pozornie wydawałoby się, że nie budzą wątpliwości interpretacyjnych, to w praktyce okazuje się, że jest zupełnie inaczej.
Parlament europejski ustalił między innymi reguły dotyczące maksymalnych dziennych, tygodniowych, okresów prowadzenia pojazdów przez kierowców, minimalnych dziennych oraz tygodniowych okresów odpoczynku, jak również pewnych możliwości odstępstw od obowiązujących reguł. Jednak mimo pozornie jasnych sformułowań odnoszących się do wyżej przytoczonych zagadnień ich wzajemna relacja i prawidłowe stosowanie w praktyce należy do niezwykle trudnych zagadnień.
Analizę określonych relacji i powiązań pomiędzy tymi zagadnieniami rozpocznę od przedstawienia definicji okresów odpoczynku kierowców określonych w rozporządzeniu.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 561/2006 w art. 8 ust. 1 określa 2 rodzaje okresów odpoczynku: dzienny i tygodniowy. Dzienny okres odpoczynku oznacza czas, w którym kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem (niekoniecznie spać) i może przyjmować dwie formy: regularnego dziennego okresu odpoczynku albo skróconego dziennego okresu odpoczynku. Regularny dzienny okres odpoczynku oznacza nieprzerwany dzienny odpoczynek trwający nie mniej niż 11 godzin w każdym okresie trwającym 24 godziny.
Może być on wykorzystany alternatywnie w dwóch częściach (co oznacza, że zostanie on przerwany) z których pierwszy musi trwać nie mniej niż 3 godziny natomiast druga nie mniej niż 9 godzin.
Jeśli chodzi o skrócony dzienny okres odpoczynku musi on trwać nie mniej niż 9 godzin, ale krócej niż 11 godzin i jest to forma fakultatywna, co oznacza, że kierowca może, ale nie musi korzystać ze skróconych dziennych odpoczynków. Może on wykorzystywać tylko i wyłącznie regularne dzienne odpoczynki. Kierowca jest obowiązany wykorzystać dzienny odpoczynek (regularny lub skrócony) w każdym 24 godzinnym okresie, który liczymy od momentu zakończenia poprzedniego dziennego lub tygodniowego okresu odpoczynku.
Przejdźmy teraz do przeanalizowania regulacji w zakresie tygodniowego okresu odpoczynku. Według definicji podanej w rozporządzeniu jest to okres, w ciągu którego kierowca może swobodnie dysponować swoim czasem. Może on tak jak dzienny przybrać dwie dopuszczalne formy: regularny oraz skrócony. Regularny obejmuje co najmniej 45 godzin tzn., że nie może on być
krótszy niż 45 godzin, ale nie ma przeciwwskazań, aby obejmował on okres dłuższy – powyżej 45 godzin. Natomiast skrócony tygodniowy odpoczynek trwa krócej niż 45 godzin, jednak nie mniej niż 24 godziny.
W świetle przepisów rozporządzenia kierowca w ciągu kolejnych dwóch tygodni ma obowiązek wykorzystać co najmniej albo dwa regularne tygodniowe odpoczynki, albo jeden regularny i jeden skrócony tygodniowy odpoczynek (może tych odpoczynków wykorzystać więcej, jednak nie mniej niż podana w rozporządzeniu ich ilość). Natomiast definicja tygodnia zawarta w art. 4 lit. i) rozporządzenia 561/2006 WE brzmi: tydzień oznacza okres od godziny 00.00 w poniedziałek do godziny 24.00 w niedzielę.
Ważnym w związku z przedstawionymi wyżej uregulowaniami prawnymi jest zwrócenie szczególnej uwagi na pewne ograniczenia dotyczące zarówno dziennych, jak i tygodniowych okresów odpoczynków. Jak już wcześniej wspomniałam, w każdym 24-godzinnym okresie (dobie) kierowca musi wykorzystać kolejny dzienny okres odpoczynku, a jeśli chodzi o skrócone dzienne odpoczynki, kierowca może wykorzystać je najwyżej 3 razy pomiędzy dwoma tygodniowymi okresami odpoczynku (a nie w tygodniu).
Co rozumiemy pod pojęciem „pomiędzy dwoma tygodniowymi okresami odpoczynku”? Nic innego jak moment zakończenia ostatniego tygodniowego odpoczynku oraz moment rozpoczęcia kolejnego tygodniowego okresu odpoczynku (zarówno regularnego, jak i skróconego).
Rozporządzenie ogranicza również wybór kierowcy, co do możliwości skorzystania z określonych w akcie rodzajów tygodniowego okresu odpoczynku, ponieważ w ciągu dwóch kolejnych tygodni kierowca ma dwie możliwości. Pierwszą jest skorzystanie z przynajmniej dwóch regularnych tygodniowych odpoczynków, a drugą jest jeden
regularny i jeden skrócony okres tygodniowego odpoczynku. Z przepisów wprost wynika, że nie może mieć w ciągu dwóch kolejnych tygodni jedynie dwóch skróconych tygodniowych odpoczynków.
Ponadto art. 6 akapit 2 stanowi: „Tygodniowy okres odpoczynku rozpoczyna się nie później niż po zakończeniu sześciu okresów 24 godzinnych licząc od końca poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku”.
Należy zastanowić się jaki jest cel tego zapisu?
Zapis ten oznacza maksymalną granicę czasową po upływie, której kierowca musi skorzystać z tygodniowego (w zależności – regularnego lub skróconego) okresu odpoczynku. Przepis wprost podaje maksymalny czas po upływie, którego ma nastąpić
obligatoryjnie tygodniowy odpoczynek kierowcy, natomiast nie podaje granicy minimalnej tego okresu.
Oznacza to, że kierowca może według własnego wyboru lub musi w związku ilością przejechanych godzin w tygodniu wybrać moment w ciągu tych sześciu okresów 24-godzinnych, w którym rozpocznie tygodniowy odpoczynek, jednakże jest on zobowiązany przestrzegać maksymalnej granicy określonej w rozporządzeniu i nie może jej przekroczyć.
Zwróćmy uwagę, że cykle okresów czasu pracy kierowcy wraz z okresami dziennego odpoczynku mogą kształtować się bardzo różnie od momentu zakończenia poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku do momentu rozpoczęcia kolejnego tygodniowego okresu odpoczynku, jak również pomiędzy dziennymi okresami odpoczynku, ze względu na różne okoliczności zarówno zależne od kierowcy, jak i od niego niezależne (przewidziane lub nieprzewidziane).
W związku z tym ilość cykli obejmujących czas pracy kierowcy i okresy jego dziennego odpoczynku, pomiędzy tygodniowymi okresami odpoczynku może być różna i może wynosić więcej niż sześć takich cykli, ponieważ maksymalny dzienny czas pracy kierowcy wraz z minimalnym okresem odpoczynku nie pokrywa się z
okresem 24 godzinnym. Maksymalny dzienny czas prowadzenia pojazdu wynosi 9 godzin i może zostać przedłużony do 10 godzin, ale nie więcej niż 2 razy w tygodniu.
Natomiast tygodniowy czas prowadzenia pojazdu nie może przekroczyć 56 godzin i nie może przekroczyć maksymalnego tygodniowego czasu pracy określonego w dyrektywie 2002/15/WE.
Biorąc pod uwagę ograniczenia dotyczące czasu prowadzenia pojazdu określone w rozporządzeniu oraz minimalne okresy dziennych odpoczynków jak również ich dozwoloną prawem ilość, ma to niezmiernie istotne znaczenie, ponieważ rzadko te okresy będą pokrywały się z odpowiednią ilością okresów 24 godzinnych. Jednak
przepis mówi wyraźnie o zakończeniu 6 okresów 24 godzinnych jako maksymalnej granicy skorzystania z tygodniowego okresu odpoczynku, a nie o zakończeniu 6 cykli obejmujących czas pracy i dzienny odpoczynek.
Mając na uwadze powyższe rozważania oraz maksymalną dopuszczalną tygodniową oraz dwutygodniową ilość godzin prowadzenia pojazdu, kierowca i tak będzie musiał skorzystać z tygodniowego okresu odpoczynku, najpóźniej po upływie 6 okresów 24 godzinnych, ponieważ ilość możliwych godzin prowadzenia pojazdu w tym czasie zostanie wykorzystana. W związku z tym przepis ten jest ściśle powiązany z ograniczeniami czasowymi w prowadzeniu pojazdu i należy go analizować łącznie z tymi przepisami.
Reasumując: należy jeszcze raz podkreślić, że jeśli chodzi o czas tygodniowego odpoczynku kierowcy, to nie ma do końca dowolności w wyborze momentu jego rozpoczęcia w określonym tygodniu, ponieważ jest on ściśle powiązany z momentem zakończenia poprzedniego tygodniowego okresu odpoczynku i musi się on rozpocząć nie później niż po zakończeniu 6 okresów 24 godzinnych.
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).
