Przewóz na potrzeby własne. Analizując postanowienia przepisów prawnych regulujących przedmiotową kwestię. należy zaznaczyć, iż podejmowanie i wykonywanie krajowego lub międzynarodowego transportu drogowego dokonuje się na zasadach przedstawionych w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. 2001 Nr 125 poz. 1371).
Stosownie do postanowień art. 4 pkt 4 przedmiotowej ustawy :
„niezarobkowy przewóz drogowy – przewóz na potrzeby własne – każdy przejazd pojazdu po drogach publicznych z pasażerami lub bez, załadowanego lub bez ładunku, przeznaczonego do nieodpłatnego krajowego i międzynarodowego przewozu drogowego osób lub rzeczy, wykonywany przez przedsiębiorcę pomocniczo w stosunku do jego podstawowej działalności gospodarczej, spełniający łącznie następujące warunki:
a) pojazdy samochodowe używane do przewozu są prowadzone przez przedsiębiorcę lub jego pracowników,
b) przedsiębiorca legitymuje się tytułem prawnym do dysponowania pojazdami samochodowymi,
c) w przypadku przejazdu pojazdu załadowanego – rzeczy przewożone są własnością przedsiębiorcy lub zostały przez niego sprzedane, kupione, wynajęte, wydzierżawione, wyprodukowane, wydobyte, przetworzone lub naprawione albo celem przejazdu jest przewóz osób lub rzeczy z przedsiębiorstwa lub do przedsiębiorstwa na jego własne potrzeby, a także przewóz pracowników i ich rodzin,
d) nie jest przewozem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej w zakresie usług turystycznych;”.
W myśl przytoczonych powyżej przepisów przedmiotowej ustawy należy uznać, iż jeżeli przedsiębiorca dokonuje przewozu drogowego po drogach publicznych, to przy spełnieniu warunków określonych w lit. a – d, przejazd taki należy uznać zawsze za przejazd na potrzeby własne.
Niespełnienie już choćby jednej z przytoczonych powyżej przesłanek skutkuje uznaniem, iż określony przewóz nie jest przewozem na potrzeby własne, ale transportem drogowym w rozumieniu art. 4 pkt 3 ustawy o transporcie drogowym – do wykonywania którego konieczne jest uzyskanie licencji transportowej.
Należy tym samym zauważyć, że wykładnia językowa przepisu art. 4 pkt 4 lit. „a” prowadzi do wniosku, iż użyte przez ustawodawcę w tym przepisie pojęcie „pracownik” nie powinno budzić większych wątpliwości.
Pojęcie to co prawda nie zostało zdefiniowane w ustawie o transporcie drogowym, ale jego legalną definicję można odnaleźć w art. 2 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (Dz.U. 1974 nr 24 poz. 141 z późn. zm.), który stanowi, iż pracownikiem jest osoba zatrudniona na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania lub spółdzielczej umowy o pracę.
Ponadto należy jednoznacznie wskazać na okoliczność, iż postanowienia art. 4 pkt. 4 definiują pojęcie przewozu na potrzeby własne, uznając, iż niezbędną przesłanką wykonywania takiego przewozu jest obowiązek kierowania pojazdem przez przedsiębiorcę albo jego pracowników.
Należy w tym miejscu wskazać, że powyższe przesłanki odnoszą się do przedsiębiorców tzn. tych osób fizycznych lub prawnych, których działalność gospodarcza obejmuje transport drogowy lub każdą inną działalność gospodarczą.
Znajduje to także wyraz w tym, iż zakresem regulacji ustawy o transporcie drogowym są, co do zasady, objęte wszystkie pojazdy o dopuszczalnej masie całkowitej przekraczającej 3,5 t..
Niezbędną przesłanką do wykonywania transportu drogowego jest posiadanie przez przedsiębiorcę licencji transportowej, natomiast niezbędną przesłanką wykonywania przewozu niezarobkowego – przewozu na potrzeby własne – jest posiadanie stosownego zaświadczenia o dokonaniu zgłoszenia takiego przewozu.
Stosownie do sentencji wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 kwietnia 2008 r. (sygn. akt. II GSK 15/08):
„ (…) każdy przewóz niezarobkowy wykonywany pojazdem poddanym regulacji ustawy o transporcie drogowym, przez przedsiębiorcę nieuprawnionego do wykonywania transportu drogowego i wykonującego inną, niż transportowa działalność, podporządkowany jest obowiązkowi zgłoszenia wykonywanych przewozów na potrzeby własne. Zgłoszenie takie przyjmuje, stosownie do art. 33 ust. 4 TransNierU postać wniosku o wydanie zaświadczenia i musi spełniać warunki pozwalające na wydanie zaświadczenia określonej treści. Zaświadczenie to wydaje się nie na określony przejazd, lecz na określony czas do lat pięciu, dla określonego przedsiębiorcy, dla określonego rodzaju i zakresu wykonywanych przewozów na potrzeby własne i na określone pojazdy będące w prawnej dyspozycji przedsiębiorcy (…).”
Należy tym samym uznać, iż wykonywanie przewozu na potrzeby własne bez stosownego zaświadczenia będzie zawsze związane z otrzymaniem kary pieniężnej w wysokości określonej w załączniku do ustawy o transporcie drogowym.
Bowiem w myśl przepisów art. 33 ust. 1 ustawy o transporcie drogowym przewozy drogowe na potrzeby własne mogą być wykonywane po uzyskaniu stosownego zaświadczenia o zgłoszeniu takiego przewozu drogowego jako działalności pomocniczej odnośnie do zasadniczej działalności gospodarczej.
Mając na uwadze przytoczony powyżej stan prawny należy stwierdzić, że uprawnienia wynikające
z zaświadczenia na przewozy własne nie mogą być przedmiotem cesji na rzecz innego przedsiębiorcy, tym bardziej należy uznać, iż transport na potrzeby własne nie może być wykonywany przez osoby nie określone w art. 4 pkt. 4 lit. „a” (przedsiębiorcę lub jego pracowników).
Podobnie stanowisko przyjął Wojewódzki Sąd Administracyjny w wyroku z dnia 28 października 2005 r. (sygn. akt: VI SA/Wa 792/05):
„(…) Z charakteru zaświadczenia potwierdzającego zgłoszenie przez przedsiębiorcę wykonywania przewozów na potrzeby własne, jako instytucji prawa administracyjnego znajdującej swe uregulowanie w przepisach KPA oraz w przepisach prawa materialnego, wynika w sposób jednoznaczny, że cedowanie/użyczanie uzyskanego zaświadczenia lub wypisu z zaświadczenia na inny podmiot nie może wywierać zamierzonych przez strony takiej umowy cesji) użyczenia skutków, a zatem jest niedopuszczalne (…)”.
Konkludując należy stwierdzić, że wykonywanie przewozu na potrzeby własne może być realizowane tylko jeżeli pojazdy samochodowe używane są do przewozu i są prowadzone przez przedsiębiorcę (któremu zostało wydane zaświadczenie) lub jego pracowników.
Wykonywanie transportu drogowego z wykorzystaniem kierowców niezatrudnionych
u przedsiębiorcy, który posiada stosowne zaświadczenie o przewozie na potrzeby własne, skutkować będzie koniecznością uzyskania licencji na wykonywanie transportu drogowego.
Philipp Kolanski
Kancelaria Prawna Viggen sp.j.
Czytaj także:
- Poznaj podstawowe zasady i wymogi przewozu towarów lub osób przez przedsiębiorców na potrzeby własne
- Transport na potrzeby własne
- Niezarobkowy przewóz na potrzeby własne – fakty i mity
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).