Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym – zarys uregulowania. Ustawa o publicznym transporcie drogowym, uchwalona przez sejm Rzeczpospolitej Polskiej w dniu 16 grudnia 2010 r. to przede wszystkim zbiór zasad organizacji i funkcjonowania regularnego przewozu osób w publicznym transporcie zbiorowym, realizowanym na terytorium Państwa Polskiego, jak i też w strefie transgranicznej, w transporcie drogowym kolejowym, innym szynowym, linowym, liniowo terenowym, morskim czy też w żegludze śródlądowej.
FINANSOWANIE – ZAKRES
Ustawa określa także zasady finansowania regularnego przewozu osób w publicznym transporcie zbiorowym, w zakresie przewozów o charakterze użyteczności publicznej na terytorium Rzeczpospolitej Polskiej.
Finansowanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej może polegać w szczególności na:
– pobieraniu prze operatora lub organizatora opłat w związku z realizacją usług świadczonych w zakresie publicznego transportu zbiorowego
– przekazywaniu operatorowi rekompensat z tytułu :
-
utraconych przychodów w związku z zastosowaniem ustawowych uprawnień do ulgowych przejazdów w publicznym transporcie zbiorowym
-
utraconych przychodów w związku ze stosowaniem uprawnień do ulgowych przejazdów w publicznym transporcie zbiorowym ustanowionych na obszarze właściwości danego organizatora o ile zostały ustanowione
-
poniesionych kosztów związków ze świadczeniem przez operatora usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego lub
– udostępnieniu operatorowi przez organizatora środków transportów na realizację przewozów publicznego transportu zbiorowego.
Źródłem finansowania przewozów o charakterze użyteczności publicznej mogą być w szczególności :
1.środki publiczne własne jednostki samorządu terytorialnego będącego organizatorem
2.środki z budżetu państwa
Do środków finansowania należą również wpływy ze sprzedaży biletów oraz wpływy z opłat dodatkowych pobieranych od pasażerów zgodnie z ustawą – prawo przewozowe.
ORGANIZATOR
Ustawa definiuje organizatora publicznego transportu zbiorowego, określanego jako właściwego organizatora transportu publicznego na obszarze działania lub zasięgu przewozów. Takim organizatorem według ustawy jest gmina, związek międzygminny powiat,związek powiatów, województwo, minister właściwy do spraw transportu. Zadania są wykonywane przez poszczególne organy w samorządzie terytorialnym.
ZADANIA ORGANIZATORA
Do zadań organizatora należy:
a) planowanie rozwoju transportu,
b) organizowanie publicznego transportu zbiorowego,
c) zarządzanie publicznym transportem zbiorowym.
ORGANIZOWANIE PUBLICZNEGO TRANSPORTU ZBIOROWEGO – ZAKRES ZADAŃ
Organizowanie publicznego transportu polega na:
1.badaniu i analizie potrzeb przewozowych w publicznym transporcie zbiorowym
2.podejmowaniu działań zmierzających do realizacji planu transportowego bądź jego aktualizacji,
3.zapewnieniu odpowiednich warunków funkcjonowania publicznego transportu zbiorowego w zakresie:
-
standardów dot. przystanków komunikacyjnych i dworców,
-
korzystania z przystanków komunikacyjnych i dworców,
-
funkcjonowania zintegrowanych węzłów przesiadkowych,
-
funkcjonowania zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego,
-
systemu informacji dla pasażera,
4.określeniu sposobu oznakowania środków transportu wykorzystywanych w przewozach o charakterze użyteczności publicznej,
5.ustaleniu stawek opłat za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych i dworców ,których właścicielem lub zarządzającym nie jest J.S.T zlokalizowanych na liniach komunikacyjnych na obszarze właściwości organizatora,
6.określeniu przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym jest J.S.T., udostępnionych dla operatorów i przewoźników oraz warunków i zasad korzystania z tych obiektów,
7.określeniu przystanków komunikacyjnych i dworców, których właścicielem lub zarządzającym nie jest J.S.T, udostępnionych dla wszystkich operatorów i przewoźników oraz informowaniu o stawce opłat za korzystanie z tych obiektów,
8.przygotowaniu i przeprowadzeniu postępowania prowadzącego do zawarcia umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego,
9.zawieraniu umów o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego,
10.ustaleniu opłat za przewóz i innych opłat za usługę świadczoną przez operatora w zakresie publicznego transportu zbiorowego określonych ustawą -Prawo przewozowe.
11.ustalaniu sposobu dystrybucji biletów za usługę świadczoną przez operatora w zakresie publicznego transportu zbiorowego
12.wykonywaniu zadań określonych art. 7 us. 2 rozporządzenia (WE) nr 1370/2007 (publikacje informacji w zakresie udzielenia zamówienia).
PRZYSTANKI KOMUNIKACYJNE W TRANSPORCIE DROGOWYM
Określenie przystanków komunikacyjnych i dworców oraz warunków i zasad korzystania w odniesieniu do tych obiektów i urządzeń będących własnością lub zarządzanych przez J.S.T, następuje w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego.
Obowiązki organizatorów dotyczą przystanków komunikacyjnych rozumianych szerzej jako miejsc przeznaczonych do wsiadania i wysiadania pasażerów na danej linii komunikacyjnej, we wszystkich rodzajach transportu.
Art.16 ustawy o transporcie zbiorowym określa zasady wykorzystywania przystanków w transporcie drogowym.
Dopuszczono by w transporcie drogowym za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych i dworców mogły być pobierane opłaty.
Stawki opłat za korzystanie przez operatorów i przewoźników z przystanków komunikacyjnych lub dworców oraz standardy tych urządzeń i obiektów są ustalane w drodze negocjacji między gminą, na obszarze której jest usytuowany przystanek lub dworzec i właścicielem albo zarządzającym obiektami. Stawki te powinny być ustalone z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad dla wszystkich operatorów i przewoźników wykonujących publiczny transport zbiorowy na obszarze właściwości organizatora .
Także za korzystanie przez operatora i przewoźnika z przystanków komunikacyjnych, lub dworców, których właścicielem albo zarządzającym jest jednostka samorządu terytorialnego (JTS) mogą być pobierane opłaty Stawka opłat jest ustalana w drodze uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki samorządu terytorialnego z uwzględnieniem niedyskryminujących zasad.
Stawki opłat nie mogą być wyższe niż:
-
0,05 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na przystanku komunikacyjnym;
-
1 zł za jedno zatrzymanie środka transportu na dworcu.
Stawka opłaty ulega co roku zmianie w stopniu odpowiadającym planowanemu średniorocznemu wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych, ustalonemu w ustawie budżetowej na dany rok . Zmiana następuje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu ,w którym została ogłoszona ustawa budżetowa.
Opłaty za korzystanie z przystanków komunikacyjnych lub dworców stanowią dochód właściwej jednostki samorządu terytorialnego z przeznaczeniem na:
-
utrzymanie przez jednostkę samorządu terytorialnego przystanków komunikacyjnych oraz dworców,
-
realizację zadań związanych z budową ,przebudową i remontem wiat przystankowych lub innych budynków służących pasażerom posadowionym na miejscu przeznaczonym do wsiadania i wysiadania pasażerów lub przylegających do tego miejsca ,usytuowanych w pasie drogowym dróg publicznych – w przypadku gdy organizatorem jest gmina.
UTRZYMANIE CZYSTOŚCI NA PRZYSTANKACH
Do 28 lutego 2011 sprzątanie przystanków było obowiązkiem przewoźników.
Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym art.69 wprowadza zmianę w ustawie z dnia 13 września 1996 r o utrzymaniu czystości i porządku w gminach.
Gminy mają obowiązek zapewnić czystość i porządek na swoim terenie w tym utrzymać porządek na przystankach komunikacyjnych, których właścicielem lub zarządzającym jest gmina, oraz które są położone na jej obszarze przy drogach publicznych bez względu na kategorię tych dróg.
Oznacza to, że gmina nie ma obowiązku sprzątać tzw. :
– przystanków prywatnych czyli takich, których nie jest właścicielem, ani którymi nie zarządza nawet jeżeli są one położone na obszarze gminy przy drogach publicznych,
– przystanków położonych na obszarze innych gmin nawet jeżeli jest ich właścicielem lub nimi zarządza,
– przystanków, które nie są położone przy drogach publicznych nawet jeżeli jest ich właścicielem lub nimi zarządza.
OBOWIĄZKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO
Jednostka samorządu terytorialnego, w związku z wykonywaniem zadań organizatora transportu zbiorowego, jest zobowiązana do opracowania i przyjęcia planu zrównoważonego rozwoju publicznego transportu zbiorowego mającego rangę aktu prawa miejscowego.
ZAKRES PRZEDMIOTOWY PLANU ZRÓWNOWAŻONEGO ROZWOJU
Plan transportowy określa:
1-sieć komunikacyjną, na której jest planowane wykonywanie przewozów o charakterze użyteczności publicznej,
2.- ocenę i prognozy potrzeb przewozowych.
3.- przewidywane finansowanie usług przewozowych,
4.- preferencje dotyczące wyboru rodzaju środków transportu,
5.- zasady organizacji rynku przewozów,
6.- pożądany standard usług przewozowych,
7.- przewidywany sposób organizowania systemu informacji dla pasażera.
KTO PRZYGOTOWUJE PLAN TRANSPORTOWY
Do przygotowania takiego planu są zobowiązane:
– gminy, liczące co najmniej 50 tyś. mieszkańców,
– powiaty, liczące co najmniej 80 tyś. mieszkańców,
– związki i porozumienia międzygminne zrzeszające co najmniej 80 tyś. mieszkańców,
– związki i porozumienia powiatów obejmujące 120 tyś. mieszkańców.
SPOSÓB OGŁOSZENIA PLANU
Plan transportowy musi być podany do publicznej wiadomości, poprzez jego ogłoszenie we właściwym dla organizatora dzienniku urzędowym, a w przypadku gdy organizatorem jest związek międzygminny albo związek powiatów – w sposób zwyczajowo przyjęty na obszarach gmin albo powiatów tworzących te związki oraz w dzienniku urzędowym województwa, na którego obszarze działa związek międzygminny lub związek powiatów.
PUBLICZNY TRANSPORT ZBIOROWY MOŻE ODBYWAĆ SIĘ NA PODSTAWIE:
-
Umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego,
-
Potwierdzenia zgłoszenia przewozu,
-
Decyzji o przyznaniu otwartego dostępu.
OGŁOSZENIE O ZAMIARZE PRZEPROWADZENIA POSTĘPOWANIA O UDZIELENIU ZAMÓWIENIA
Organizator ma obowiązek publikować ogłoszenie o zamiarze przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia na wykonywanie publicznego transportu zbiorowego w trybie ustawy – Prawo zamówień publicznych lub ustawy o koncesji na roboty budowlane lub usługi lub bezpośredniego zawarcia umowy w terminie nie krótszym niż:
– 1 rok,
– sześć miesięcy: w przypadku, gdy umowa o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, ma dotyczyć świadczenia tych usług w wymiarze mniejszym niż 50.000 km rocznie.
Organizator zamieszcza ogłoszenie w Biuletynie Informacji Publicznej.
UMOWA O ŚWIADCZENIE USŁUG W FORMIE PRZETARGU LUB BEZ PRZETARGU
Jedną z istotnych zasad zawartych w ustawie jest możliwość zawarcia umowy o świadczenie usług przewozowych, bezpośrednio z przewoźnikiem bez konieczności organizowania przetargu. Organizator, może bezpośrednio zawrzeć umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu drogowego, gdy:
a) średnia wartość roczna przedmiotu umowy jest mniejsza niż 1 000 000 euro lub
b) świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego dotyczy świadczenia tych usług, w wymiarze mniejszym niż 300.000 km rocznie, lub też
c) świadczenie usług w zakresie zbiorowego transportu może być wykonywane przez podmiot wewnętrzny, powołany do świadczenia usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego zgodnie z rozporządzeniem (WE nr 1370/2007), lub
d) gdy wystąpi zakłócenie w świadczeniu usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, lub bezpośrednie ryzyko wystąpienia takiej sytuacji.
Umowa o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, czyli umowa między organizatorem publicznego transportu zbiorowego a operatorem publicznego transportu zbiorowego, która przyznaje temu operatorowi prawo i zobowiązuje go do wykonywania określonych usług związanych z wykonywaniem przewozu o charakterze użyteczności publicznej jak też akt wewnętrzny określający warunki wykonywania usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego przez samorządowy zakład budżetowy może mieć charakter:
– umowy o zamówienie publiczne,
– umowy koncesji na usługi,
– władczego nałożenia obowiązku świadczenia usług na podmiot wewnętrzny,
– umowy o świadczeniu usług w transporcie kolejowym.
ZAWARCIE UMOWY
Organizator po wybraniu najkorzystniejszej oferty w terminie 30 dni od dnia przekazania zawiadomienia o wyborze oferty, zawiera z przedsiębiorcą umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego.
MAKSYMALNY TERMIN ZAWARCIA UMOWY
Umowa taka zawierana jest na czas oznaczony nie dłuższy niż:
– 10 lat w transporcie drogowym,
– 15 lat w transporcie kolejowym,
– 15 lat w transporcie innym szynowym, liniowym, liniowo-terenowym, morskim i w żegludze śródlądowej.
W przypadku śmierci osoby fizycznej, z którą zawarto umowę o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, dopuszczę się wykonywanie przewozu przez osobę, która złożyła wniosek o stwierdzenie nabycia spadku tej osoby, przez okres nie dłuższy niż 18 miesięcy od dnia jej śmierci.
CZY W TRYBIE ROZPORZĄDZENIA 1370/2007 WE MOŻNA ODDAĆ OPERATOROWI LINIĘ NA WYŁĄCZNOŚĆ?
Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady 1370/2007 z 23 października 2007 roku dotyczącym usług publicznych w zakresie kolejowego i drogowego transportu pasażerskiego prawo wyłączne może być przyznawane w zamian za realizację zobowiązań z tytułu świadczenia usług publicznych jako alternatywa dla przyznawania przewoźnikom rekompensat. Według definicji zawartej w artykule 2f rozporządzenia 1370 „wyłączne prawo” oznacza prawo dające podmiotowi świadczącemu usługi publiczne możliwość świadczenia niektórych usług publicznych w zakresie transportu pasażerskiego na danej trasie w danej sieci lub na danym obszarze z wyłączeniem innych takich podmiotów świadczących usługi.
Ustawa o publicznym transporcie zbiorowym artykułem 20 eliminuje możliwości przyznawania przewoźnikom prawa wyłącznego o którym mowa w rozporządzeniu (WE)1370/2007 co jest jednak sprzeczne z rozporządzeniem, które w trybie art 249 Traktatu Europejskiego przyznało uregulowaniom zawartym w rozporządzeniach unijnych pierwszeństwo w oparciu o „zasadę supremacji” prawa unijnego nad prawem krajowym. Tak więc „prawo wyłączne” może być ustanowione w oparciu o uregulowanie unijne.
WYDAWANIE ŚWIADCZENIA I WPISU:
Po zawarciu umowy o świadczenie usług w zakresie publicznego transportu zbiorowego, organizator wydaje operatorowi zaświadczenie oraz wypis z zaświadczenia, o ile jest wymagany. Zaświadczenie takie potwierdza posiadanie przez operatora uprawnień do wykonywania publicznego transportu zbiorowego na danej linii komunikacyjnej, liniach komunikacyjnych lub sieci komunikacyjnej.
W transporcie drogowym dotychczasowe zezwolenie uzyskiwane przez przedsiębiorców na wykonywanie przewozów regularnych zostanie z czasem zastąpione potwierdzeniem zgłoszenia przewozów, które będą mogli uzyskiwać przewoźnicy wykonujący swe usługi na zasadach komercyjnych. Do zgłoszenia przewozów będą musieli przedstawić m.in. potwierdzenie uzgodnienia zasad korzystania z przystanków komunikacyjnych położonych w granicach administracyjnych miast i dworców dokonane z ich właścicielami lub zarządzającymi. Samo wydanie uzgodnienia zasad korzystania z przystanków będzie możliwe, jeżeli proponowany rozkład jazdy:
– nie ogranicza przepustowości przystanków komunikacyjnych lub dworców,
– nie spowoduje zagrożenia dla organizacji lub bezpieczeństwa ruchu.
Przepisy dotyczące potwierdzenia zgłoszeń przewozów będą mieć zastosowanie dopiero po 31 grudnia 2016 roku.
CENTRALNA EWIDENCJA
Ustawa tworzy nową instytucję – Centralną Ewidencje Przewoźników. Ewidencja ta, umożliwia gromadzenie danych o przedsiębiorcach, względem których została wydana decyzja o cofnięciu potwierdzenia zgłoszenia przewozu. Ewidencję prowadzi w systemie teleinformatycznym, minister właściwy do spraw transportu, który jest administratorem danych zgromadzonych w ewidencji. W gromadzi się w niej:
1.dane o przedsiębiorcy,
2. rodzaj i zakres przewozu, na wykonywanie którego zostało wydane potwierdzenie zgłoszenia przewozu, oraz przebieg linii komunikacyjnej określonej w tym potwierdzeniu,
3. dane dotyczące potwierdzenia zgłoszenia przewozu,
4. dane dotyczące decyzji o cofnięciu potwierdzenia.
Informacje zawarte w ewidencji są jawne, chyba że ich jawność jest wyłączona bądź ograniczona na podstawie przepisów o ochronie informacji niejawnych lub o ochronie innych tajemnic ustawowo chronionych. Dane są udostępniane na stronie podmiotowej Biuletynu Informacji Publicznej prowadzonej przez ministra właściwego do spraw transportu. Usunięte zostają po upływie 2 lat od dnia wydania ostatecznej decyzji o cofnięciu potwierdzenia zgłoszenia przewozu lub niezwłocznie po uzyskaniu informacji o uchyleniu lub unieważnieniu decyzji o cofnięciu potwierdzenia zgłoszenia przewozu w formie elektronicznej w drodze przekazu teleinformatycznego.
Powyższe i inne uwarunkowania wprowadzone ustawą o publicznym transporcie zbiorowym mam nadzieję przyniosą wyeliminowanie z rynku przewozu nieuczciwej konkurencji i zapewnią, że usługi w zakresie publicznego transportu zbiorowego odbywać się będą na zasadach konkurencji regulowanej, mającej na celu zapewnienie przejrzystych, oraz porównywalnych warunków świadczenia usług przez wszystkich przedsiębiorców.
Autorzy opracowania:
Dominika Ostrogórska
Mariusz Miąsko
Kancelaria Prawna VIGGEN
