Zasada skutku pośredniego w orzecznictwie sądów oraz decyzjach administracyjnych organów kontrolnych oraz na gruncie stanowiska Głównego Inspektoratu Pracy

5/5 (5)

Autor publikacji: Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.

Obywatele państw członkowskich Unii Europejskiej funkcjonują na styku dwóch systemów prawnych – unijnego oraz krajowego. Wzajemne przenikanie się norm, stanowiących krajowe oraz międzynarodowe źródła prawa (w tym prawa pracy), stało się nieuniknioną konsekwencją powstania wątpliwości, odnoszących się do zakresu wzajemnych relacji pomiędzy uregulowaniami prawa krajowego oraz międzynarodowego.

W konsekwencji konieczne okazało się określenie zasad (swoistych norm kolizyjnych), kształtujących relacje pomiędzy obydwoma omawianymi systemami prawnymi.

Na szczególną uwagę zasługują: „zasada skutku bezpośredniego” oraz „zasada skutku pośredniego”. Zasady te wywierają kluczowy wpływ na proces stosowania prawa oraz na są kluczowe na etapie wykładni prawa. Należy je uwzględnić podczas wydawania decyzji administracyjnych przez organy administracji jak również na etapie orzekania przez sądy.

W tym miejscu podjęte zostaną rozważania odnoszące się do zasady skutku pośredniego. Odgrywa ona szczególną rolę dla organów administracji oraz sądów, określając ramy stosowania prawa krajowego oraz wyznaczając priorytety w procesie stosowania prawa wspólnotowego. Zasada skutku pośredniego odgrywa kluczową rolę także dla wszystkich tych obywateli, podmiotów gospodarczych oraz innych jednostek organizacyjnych (będących beneficjentami praw i obowiązków), którzy uczestniczą jako strona w postępowaniu administracyjnym lub postępowaniu sądowym.

Jest tak, ponieważ zgodnie z zasadą skutku pośredniego, organy administracji oraz sądy, muszą kierować się w procesie wydawania decyzji oraz w procesie orzekania, uregulowaniami prawa krajowego, pomimo że same nie są wprost adresatami określonych uregulowań. Zasadniczo adresatami rozporządzeń unijnych oraz decyzji wykonawczych KE są osoby fizyczne i podmioty gospodarcze. Natomiast adresatami dyrektyw są rządy państw członkowskich.

Tak więc zasada skutku pośredniego określa modus operandi na którym muszą się oprzeć sądy oraz organy administracji publicznej w procesie orzekania oraz w procesie wydawania decyzji administracyjnych.

Ponieważ przedmiotowe zagadnienie nie zostało nigdy w sposób wystarczająco precyzyjny uregulowane na gruncie Traktatów Europejskich, to kluczową rolę w określeniu w procesie proklamacji zasady skutku pośredniego, odegrało orzecznictwo Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości.

ETS wprost nałożył na sądy (oraz organy administracji) krajów członkowskich, obowiązek uwzględnienia w procesie stosowania wykładni prawa uregulowań wspólnotowych.

U genezy proklamacji zasady skutku pośredniego leży orzeczenie ETS w dwóch sprawach. Po raz pierwszy wyartykułowaną przedmiotową zasadę w sprawie Sabine von Colson and Elisabeth Kamann v Land Nordrhein-Westfalen (nr 14/83). Po raz drugi powołano się na zasadę skutku pośredniego w sprawie Dorit Hartz v Deutsche Tradax GmbH (nr 79/83).

Istotne jest, że w dwóch pierwszych sprawach, ETS odniósł się do zasady skutku pośredniego jedynie względem uregulowań płynących z dyrektyw unijnych (których uregulowania nie wiążą wprost obywateli i muszą dopiero zostać zaimplementowane do krajowego systemu prawnego, poprzez odpowiednie procedury rządów krajów członkowskich).

Ważne jest więc, że ETS wywodzi dla sądów oraz organów administracji obowiązek uwzględnienia uregulowań dyrektywalnych w procesie wykładni prawa na potrzeby orzekania oraz wydawania decyzji administracyjnych.

Dopiero w kolejnych orzeczeniach ETS rozszerzył zakres skutku pośredniego na pozostałe wspólnotowe źródła prawa. Przykładem może być sprawa Mary Murfy end others v An. Bord Telecom Eirenn (nr 157/86). ETS bardzo wyraźnie zastrzegł, że obowiązkiem sądu kraju wspólnotowego jest uwzględnienie w procesie orzekania uregulowań prawa wspólnotowego w takim zakresie w jakim jest to tylko możliwe. Jednocześnie ETS wyartykułował, iż w przypadku odrębnego uregulowania danego obszaru przez unormowania wspólnotowe, należy odstąpić od stosowania prawa krajowego. ETS nie odniósł się w przedmiotowym stanowisku jedynie do uregulowań dyrektywalnych ale rozszerzył zakres także na wszelkie wspólnotowe źródła prawa (aktualnie enumeratywnie wyliczone w art. 288 ToFUE).

Niezwykle interesująca kwestią jest fakt, że ETS w kolejnej sprawie Salvadore Grimaldi v Fonds des maladies professionnelles (nr 322/88), jeszcze bardziej rozszerzył zasadę skutku pośredniego – tym razem – na zalecenia (wytyczne), które na gruncie uregulowań Traktatowych nie zostały wymienione jako źródłami prawa pracy.

Warto w tym miejscu zauważyć, że określenia: „wytyczne”, „zalecenia”, „wyjaśnienia”, nie mają charakteru definicji legalnych. Są grupą nie stanowiącą legalnych „źródeł prawa” albo jak można często przeczytać (choć trudno się z tym zgodzić) „miękkich źródeł prawa”.

ETS zajął stanowisko, iż pomimo że zalecenia i wytyczne nie stanowią źródła powszechnie obowiązującego prawa, sądy oraz organy administracji powinny uwzględniać ich treść w procesie wykładni prawa. Więcej informacji na temat roli wytycznych w unijnym systemie prawnym ująłem w ramach odrębnego opracowania prawnego.

W świetle powyższego może wydawać się niezwykle interesujące, w jakim stopniu polskie sądy oraz organy kontrolne administracji, stosują się do zasady skutku pośredniego na gruncie uregulowań prawa transportowego (w tym także na gruncie prawa pracy branży transportu drogowego).

Analizie poddano w kontekście zasady skutku pośredniego orzecznictwo Sądu Najwyższego (Izba Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych), Naczelnego Sądu Administracyjnego, Wojewódzkich Sądów Administracyjnych, Sądów Apelacyjnych, Sądów Rejonowych.

Analiza obejmuje także decyzje administracyjne w kontekście zasady skutku pośredniego. Analiza obejmuje decyzje wydane przez Wojewódzkie Inspektoraty Transportu Drogowego, Głównego Inspektora Transportu Drogowego, Policję oraz Izbę Celną.

Należy zaznaczyć, że przedmiotowa analiza nie ogranicza się jedynie do zagadnień prawa pracy sensu stricto.

Analiza orzecznictwa Sądu Najwyższego w zakresie stosowania się do zasady skutku pośredniego

Analizie poddane zostało orzecznictwo Sądu Najwyższego – Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych. Analiza obejmuje przypadki w sprawie określenia należności kierowcy z tytułu ryczałtów za nocleg odbieranych w pojeździe.

W tym miejscu warto odnieść się do dwóch Wyroków SN z dn. 1 kwietnia 2011r.¹ Sąd Najwyższy, który podzielił pogląd wyrażony w wyroku Sądu Najwyższego z 19 marca 2008 r., I PK 230/07,² zgodnie z którym umożliwienie kierowcy spania w kabinie samochodu nie stanowiło zdaniem sądu, zapewnienia pracownikowi bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju.

W uzasadnieniu przytoczonego wyroku Sąd Najwyższy argumentował szerzej, że stworzenie kierowcy przez pracodawcę możliwości noclegu (spędzenia nocy i snu) w kabinie samochodu ciężarowego nie jest równoznaczne z zapewnieniem pracownikowi przez jego pracodawcę bezpłatnego noclegu w rozumieniu § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 8 maja 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania oraz wysokości należności przysługujących pracownikowi z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (do 31 grudnia 2002r.) i § 9 ust. 4 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 19 grudnia 2002 r. w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju (od 1stycznia 2003 r.).

Sąd Najwyższy nadmienił dalej, że „trudno sobie wyobrazić, aby w XXI wieku pracodawca mógł korzystne skutki prawne wywodzić z faktu zapewnienia pracownikowi «centrum życiowego» w kabinie samochodu”.

Abstrahując od słuszności poglądu przedstawionego w obu przytoczonych powyżej wyrokach warto zauważyć, iż Sąd Najwyższy nie odniósł się w przedmiotowym zakresie nawet w jednym zdaniu do okoliczności obowiązywania Unijnych oraz Europejskich źródeł prawa pracy. Tym czasem uregulowania wspólnotowe stanowią odrębnie i pozwalają na odbiór odpoczynku w pojeździe, jeśli tylko został on wyposażony w miejsce „do spania”. Sąd Najwyższy nie zastosował się więc do podstawowej zasady skutku pośredniego – kształtującej relacje pomiędzy krajowymi i unijnymi normami prawa pracy.

Także kolejnego wyroku Sądu Najwyższego – Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw Publicznych z dnia 12 września 2012 roku, II PK 44/12, sędziowie nie oparli na zasadzie skutku pośredniego, pomimo iż w przedmiotowej materii, uregulowania wspólnotowe (odmienne od krajowych), obowiązywały już od 2007 roku a więc od 5 lat (!).

Co prawda Sąd Najwyższy w przedmiotowej sprawie zajął zgoła odmienne stanowisko co do możliwości odbioru odpoczynku w pojeździe w kontekście wypłaty ryczałtów za nocleg niż we wcześniejszych wyrokach, to jednak własnego orzeczenia nie wywiódł z aktualnie obowiązujących międzynarodowych źródeł prawa pracy.

Można wręcz odnieść wrażenie, że ich nie dostrzegł – co jest samo w sobie dość symptomatyczne.

Trudno bowiem ocenić jakie formalne oraz merytoryczne przesłanki stały u podstawy przytoczonych orzeczeń, skoro nie były nimi aktualnie obowiązujące przepisy art. 8 ust. 8/561/2006 WE.

Dopiero w wyroku z dnia 04 czerwca 2013 roku Sygn. akt II PK 296/12 SN po raz pierwszy dostrzegł uregulowania unijne wywierające wpływ na zasadność wypłaty kierowcy ryczałtu za nocleg, dostrzegając po raz pierwszy uregulowanie płynące z treści art. 8 ust. 8/561/2006 WE. Warto w tym miejscu zauważyć, że przedmiotowe stanowisko SN (nie rozstrzygające w sprawie), stanowi całkowitą zmianę stanowiska Sądu Najwyższego w porównaniu do wcześniejszych wyroków.

Jednak w przedmiotowym wyroku, SN odniósł się do konieczności ustalenia czy kierowca został poinformowany (w wewnątrz zakładowych źródłach prawa pracy) o nienależności wypłaty ryczałtu za odbiór noclegu w kabinie.

Rzecz w tym, że art. 8 ust. 8/561/2006 WE, nie czyni takiego uzależnienia, wręcz przeciwnie – stanowi że sam fakt wyboru takiego miejsca przez kierowcę świadczy o wyrażeniu przez niego woli na odbiór odpoczynku w kabinie.

Analiza powyższych wyroków Sądu Najwyższego wykazała, iż nie uwzględniają one zasady skutku bezpośredniego stosowania unijnych źródeł prawa, wynikającego z art. 288 Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej a także art. 87 i 91 (w zakresie umowy AETR), ustawy zasadniczej RP.

Ponadto przytoczone wyroki nie uwzględniają także zasady skutku pośredniego wynikającej z art. 4 ust. 3 Traktatu o Unii Europejskiej (art. 10 TWE).

Powyższe ustalenie musi budzić poważne zaniepokojenie stanem orzecznictwa nie uwzględniającego podstawowych zasad wykładni prawa na złączeniu krajowych oraz międzynarodowych źródeł prawa pracy.

Analiza orzecznictwa Sądu Apelacyjnego w zakresie stosowania się do zasady skutku pośredniego

Analogiczny wyrok – oddalający skargę apelacyjną w sprawie o zapłatę ryczałtów za nocleg w kabinie przystosowanej do odbiorów odpoczynków, zapadł w Sądzie Apelacyjnym we Wrocławiu.³

Sąd Apelacyjny w przedmiotowej sprawie, dostrzegając ustawodawstwo międzynarodowe oparł wyrok na bliżej nie sprecyzowanej konieczności wyrażenia indywidualnej woli odbioru noclegu w pojeździe przez kierowcę.

Sąd jednocześnie pominął kwestię sposobu wyrażenia woli przez kierowcę na zasadzie wskazanej w art. 8 ust. 8 rozporządzenia 561/2006 WE.

Jednocześnie Sąd Apelacyjny uzasadniając wyrok odwołał się do powyżej przytoczonych wyroków Sądu Najwyższego, które zostały wydane z pogwałceniem zasady skutku pośredniego oraz zasady skutku bezpośredniego.

W ten sposób Sąd Apelacyjny de facto ocenił, iż nie odwołał się do zasady skutku pośredniego, ponieważ Sąd Najwyższy także tego nie uczynił z tym, że oba rozstrzygnięcia zapadły z naruszeniem podstawowych zasad kolizyjnych.

Analiza orzecznictwa Sądów Rejonowych w zakresie stosowania się do zasady skutku pośredniego

 

Bardzo interesujący wyrok w analogicznej sprawie dotyczącej ryczałtów za nocleg odbierany w przystosowanej do tego kabinie wydał Sąd Rejonowy w Zgorzelcu, IV Wydział Pracy. Wyrok jest zasadniczo odmienny od wyroków Sądu Najwyższego. (IV P 78/12 – wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy w Zgorzelcu z 2013-01-07, http://orzeczenia.zgorzelec.sr.gov.pl/content/$N/155005300002015_IV_P_000078_2012_Uz_2013-01-07_001)

Sąd Pracy w Zgorzelcu zajął stanowisko, iż ryczałty za nocleg w kabinie nie należą się kierowcy, ale wyroku nie oparł ani na zasadzie skutku bezpośredniego ani nie oparł go na zasadzie skutku pośredniego. Tak więc wyrok zapadł bez ustalenia i odniesienia się do międzynarodowych źródeł prawa pracy.

Warto w tym miejscu zauważyć, że Sąd oparł swoje oceny między innymi na ocenie standardu kabiny, pomimo że uregulowania rozporządzenia 561/2006 WE oraz umowy AETR nie warunkują prawidłowości odbioru odpoczynku od standardu kabiny a jedynie od okoliczności, czy kabina posiada zagwarantowane miejsce „do spania”.

Trudno więc ocenić jakie znaczenie miała okoliczność standardu dla rozstrzygnięcia przedmiotowego zagadnienia, skoro w ujęciu formalnym taki kwantyfikator nie występuje w uregulowaniach ani krajowych ani międzynarodowych.

W konsekwencji Sąd w przedmiotowej sprawie oddalił powództwo w całości, ponieważ nie dostrzegł okoliczności, że zgodzie z uregulowaniami międzynarodowym w pojeździe nie można odbierać odpoczynków regularnych tygodniowych.

Odmienne (co do części przedmiotu sporu) rozstrzygnięcie zapadło w analogicznej sprawie w wyroku Sądu Okręgowego w Legnicy dnia 06 czerwca 2013 roku, sygn. Akt V P 27/12.

Sąd pracy w Legnicy zajął odmienne stanowisko od Sądu Pracy w Zgorzelcu oceniając, iż kierowcy należy się ryczałt z tytułu noclegu odbieranego w pojeździe, który posiada kabinę przystosowaną do odbioru odpoczynku.

 

Można więc na przykładzie powyższych orzeczeń dostrzec, iż brak uwzględnienia w procesie orzekania podstawowych zasad norm kolizyjnych pomiędzy krajowymi i międzynarodowymi źródłami prawa pracy skutkuje rozstrzygnięciami, które mogą być oceniane jako woluntarystyczne.

Analiza Orzecznictwa Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w sprawach decyzji Państwowej Inspekcji Pracy w zakresie stosowania się do zasady skutku pośredniego

Równie interesujące wnioski można wyciągnąć po analizie orzecznictwa Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w sprawach decyzji Państwowej Inspekcji Pracy.

Przykładem mogą być sprawy: II SA/Ke 198/13 – Wyrok WSA w Kielcach⁴, II SA/Sz 1311/12 – Wyrok WSA w Szczecinie⁵, II SA/Bd 34/11 – Wyrok WSA w Bydgoszczy⁶, II SA/Sz 997/10 – Wyrok WSA w Szczecinie⁷.

Państwowa Inspekcja Pracy wydając decyzje administracyjne w sprawie o naruszenie niektórych instytucji prawa pracy uregulowanych na gruncie rozporządzenia 561/2006 WE nie dostrzegła, iż na gruncie postępowania administracyjnego w odniesieniu do wspólnotowych źródeł prawa pracy, uwzględnić należy uregulowania art. 12 rozporządzenia 561/2006 WE (zwalniający z przekroczenia norm okresów prowadzenia, przerw i odpoczynków), art. 10 ust. 3 tiret drugie (w kontekście art. 92 b oraz art. 92 c u.ot.d.).

Nie wdając się w komentowanie samych wyroków, należy jedynie obiektywnie stwierdzić, iż Sądy we wskazanych przypadkach nie odniosły się do zasady skutku pośredniego w tym sensie, iż nie uzasadniły dlaczego własne orzeczenia oparły na obowiązującej w krajowym prawe zasadzie ryzyka, zamiast na wynikającej z uregulowań prawa wspólnotowego zasadzie winy.

Analiza orzecznictwa Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach z Głównym Inspektoratem Transportu Drogowego w zakresie stosowania się do zasady skutku pośredniego

Analizie poddano wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego w sprawach o naruszenia uregulowań okresów prowadzenia, przerw i odpoczynków z rozporządzenia 561/2006 WE oraz wyrok odnoszący się do prawidłowości dokumentowania przedmiotowych okresów zgodnie z uregulowaniami rozporządzenia 3821/85 EWG (w tym z Załącznikiem IB).

Analizie poddano przykładowe orzeczenia Sądu Najwyższego: II GSK 2460/11 – Wyrok NSA⁸, II GSK 439/12 – Wyrok NSA⁹,

II GSK 137/12 – Wyrok NSA¹⁰, II GSK 492/11 – Wyrok NSA¹¹, II GSK 371/11 – Wyrok NSA¹², II GSK 314/11 – Wyrok NSA¹³.

Przedmiotowe wyroki wymagają szczególnego komentarza. Warto bowiem zauważyć, iż co do zasady dostrzegają uregulowania pozwalające uzależnić odpowiedzialność przedsiębiorcy od stopnia zawinienia przedsiębiorcy, ale samej winy kierowcy nie postrzegają jako okoliczności zwalniającej przedsiębiorcę za naruszenia, których dopuścił się samowolnie kierowca.

Często w ustnych uzasadnieniach sądów po ogłoszonym wyroku można usłyszeć stanowisko, iż pracodawca ma zagwarantowane roszczenie cywilnoprawne go kierowcy.

Wydaje się jednak, że takie stanowisko Sądów jest bez związku ze sprawą a wręcz jest pewnego rodzaju „drogą na skróty”.

Zupełnie bowiem odrębną kwestią jest roszczenie pracodawcy do pracownika a odrębną kwestią jest uprawnienie pracodawcy do zwolnienia z odpowiedzialności za naruszenia zawinione przez kierowcę.

Logika argumentacji stosowana w orzeczeniach NSA jest szczególna i zastanawiająca. Sąd dostrzega uregulowania krajowe (art. 92 b oraz art. 92 c – dawny art. 93 ust.7 u.ot.d.). Jednak Sąd stoi na stanowisku, że powołanie się na przytoczone przepisy, zwalniające z odpowiedzialności za naruszenia których (bez wiedzy pracodawcy) dopuścili się pracownik jest bezskuteczne, ponieważ zdaniem Sądu na przedsiębiorcy ciąży obowiązek dbałości o nadzór nad kierowcami, który wymusi prawidłowe stosowanie norm.

Takie jednak podejście Naczelnego Sądu Administracyjnego można poddać szczegółowej analizie. Po pierwsze warto zauważyć, iż NSA, orzekając w przedmiotowych sprawach oparł się na stanowisku, iż przedsiębiorcy nie zapewnili właściwej organizacji i właściwej dyscypliny pracy.

A contrario można z powyższego wywnioskować, że każdy przejaw samowoli kierowcy prowadzącej do naruszenia norm okresów prowadzenia przerw i odpoczynków stanowi niedopełnienie właściwej dyscypliny oraz organizacji pracy.

Takie podejście oznacza, że nigdy skutecznie nie można się powołać na uregulowania przepisów zwalniających przedsiębiorcę z odpowiedzialności za naruszenia, których dopuścili się kierowcy.

W kategoriach logicznych można się zastanawiać – w jakim celu zdaniem NSA ustawodawca uchwalił przedmiotowe uregulowania zwalniające z odpowiedzialności za samowolne naruszenia popełnione przez kierowców ?

Jednak zagadnienie to posiada także jeszcze drugi kontekst – odnoszący się do zasady skutku pośredniego. Otóż, warto zauważyć, że uregulowania art. 92 b oraz art. 92 c u.ot.d., stanowią tylko wypełnienie uregulowania art. 10 ust. 3 tiret drugie rozporządzenia 561/2006 WE.

Stanowi ono że: „(…) Państwa Członkowskie mogą uzależnić pociągnięcie do odpowiedzialności od naruszenia przez przedsiębiorstwo przepisów (…)”.

Ustawodawca krajowy przewidział taką możliwość na gruncie przytoczonych już powyżej przepisów ustawy o transporcie drogowym.

W tym miejscu warto zauważyć, że legislator unijny nie uzależnił możliwości zwolnienia przedsiębiorcy od odpowiedzialności pod jakimikolwiek dodatkowymi warunkami. Jedyną okolicznością wskazaną w rozporządzeniu 561/2006 WE, uzasadniającą zwolnienie z odpowiedzialności jest ocena czy to kierowca ty też przedsiębiorca ponosi wprost odpowiedzialność za naruszenia norm regulujących okresy prowadzenia przerw i odpoczynków.

Odrębną zupełnie kwestią jest, że NSA w wyrokach w zakresie spraw odnoszących się do przekroczenia okresów prowadzenia przerw i odpoczynków nie odnosi się w ogóle między innymi do wytycznej nr 3 Komisji Europejskiej, w zakresie określenia przyczyn skrócenia odpoczynków i przerw.

Odniesienie do wyjaśnień KE – a w tym przypadku odniesienie się do wytycznej nr 3 KE – stanowi konieczny obowiązek Naczelnego Sądu Administracyjnego, wynikający z orzeczenia ETS w sprawie Salvadore Grimaldi v Fonds des maladies professionnelles (nr 322/88). ETS rozszerzył w niej zasadę skutku pośredniego na zalecenia (wytyczne), które nie są źródłami prawa pracy.

Można więc wyciągnąć wniosek na bazie powyższej analizy, iż wyroki NSA w bardzo ograniczonym zakresie odwołują się do zasady skutku pośredniego.

Analiza orzecznictwa Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w sprawach z Głównym Inspektoratem Transportu Drogowego, Policją oraz Izbą Celną w zakresie stosowania się do zasady skutku pośredniego

Bardzo podobnie kształtują się wnioski z analizy decyzji administracyjnych oraz orzecznictwa Wojewódzkich Sądów Administracyjnych w zakresie oceny naruszeń norm rozporządzenia 561/2006 WE oraz umowy AETR. Analiza została przeprowadzona na przykładzie poniżej powołanych wyroków WSA. Wyroki: III SA/Kr 52/12 – Wyrok WSA w Krakowie

http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/D9F5DD7713, II SA/Gl 156/12 – Wyrok WSA w Gliwicach http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/11F609F480, II GSK 2460/11 – Wyrok NSA http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/FF40C7EACD, III SA/Kr 52/12 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/D9F5DD7713, II SA/Gl 156/12 – Wyrok WSA w Gliwicach http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/11F609F480, II SA/Ol 456/13 – Wyrok WSA w Olsztynie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/28B5F44E66, II SA/Sz 1311/12 – Wyrok WSA w Szczecinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/AFD956B96C, II SA/Go 200/13 – Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/63C121AB40, III SA/Kr 5/13 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/EBEECBAB41,

II SA/Ol 16/13 – Wyrok WSA w Olsztynie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DB4062A544, III SA/Kr 12/12 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/148B5A5CAF, II SA/Ol 1100/12 – Wyrok WSA w Olsztynie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/BFE9AE64B2, III SA/Kr 1398/11 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/9947364D1C,

III SA/Kr 1144/11 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E272216729, II SA/Bd 783/12 – Wyrok WSA w Bydgoszczy http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/F91A7D4DEF, III SA/Kr 9/12 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DA86B5F89F, III SA/Lu 67/12 – Wyrok WSA w Lublinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/D136BE4755, III SA/Lu 95/12 – Wyrok WSA w Lublinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/54DE6BF382, II SA/Rz 75/12 – Wyrok WSA w Rzeszowie

http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/49B5EDD565, II SA/Sz 160/12 – Wyrok WSA w Szczecinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/4C432C2F40, III SA/Lu 88/12 – Wyrok WSA w Lublinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/DA6598652A, III SA/Kr 1060/11 – Wyrok WSA w Krakowie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/0CC5B9D2CB, II SA/Sz 1221/11 – Wyrok WSA w Szczecinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/B11C1325B5, III SA/Wr 380/11 – Wyrok WSA we Wrocławiu

http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E801F077D5, III SA/Gd 449/11 – Wyrok WSA w Gdańsku http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/6EF32BFA54, III SA/Wr 419/11 – Wyrok WSA we Wrocławiu http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/09B8753E96, II SA/Ke 668/11 – Wyrok WSA w Kielcach http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E5F08AE05D, II SA/Bd 635/11 – Wyrok WSA w Bydgoszczy http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/109CEBA498, II SA/Ol 622/11 – Wyrok WSA w Olsztynie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/25E176909B

Analogiczni kształtuje się postępowanie w sprawach z Policją np.: II SA/Gl 156/12 – Wyrok WSA w Gliwicach

http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/11F609F480, oraz Izbą Celną no.: II SA/Sz 1245/12 – Wyrok WSA w Szczecinie http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/59A706A2BE, II SA/Go 923/11 – Wyrok WSA w Gorzowie Wlkp. http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/A00D329262, III SA/Po 411/12 – Wyrok WSA w Poznaniu http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/4840B2D499

W porównaniu do do orzecznictwa WSA w sprawach z PIP występują jednak dwie istotne zmienne.

Po pierwsze, wskazane decyzje administracyjne GITD oraz wyroki WSA opierają się na zasadzie „związania wzajemnego”, jako podstawowej regule obowiązującej w postępowaniu administracyjnym.

Warto jednak zauważyć (nie wdając się w komentowanie samych wyroków), iż zarówno GITD jak również Sądy, we wskazanych przypadkach nie odniosły się do zasady skutku pośredniego. Nie uczyniły tego w tym sensie, iże nie uzasadniły dlaczego własne orzeczenia oparły na obowiązującej w kraju zasadzie ryzyka (płynącego z „związania wzajemnego”) zamiast na wynikającej z uregulowań prawa wspólnotowego zasadzie winy (płynącej z art. 10 ust. 3 tiret drugie rozporządzenia 561/2006 WE – w kontekście art. 92 b oraz art. 92 c u.ot.d.).

Ponadto w zakresie spraw odnoszących się do przekroczenia okresów prowadzenia przerw i odpoczynków zarówno decyzje administracyjne jak i wyroki WSA, nie odnoszą się w ogóle między innymi do wytycznej nr 3 Komisji Europejskiej, w zakresie określenia przyczyn skrócenia odpoczynków i przerw.

Tym czasem odniesienie się do wyjaśnień KE – a w tym przypadku odniesienie się do wytycznej nr 3 KE – stanowi konieczny obowiązek Sądu wynikający orzeczenia ETS w sprawie Salvadore Grimaldi v Fonds des maladies professionnelles (nr 322/88). ETS rozszerzył w niej zasadę skutku pośredniego na zalecenia (wytyczne), które nie są źródłami prawa pracy.

Warto zauważyć, że także GIP wypowiedział się w zakresie należności ryczałtu za nocleg. W 2013 roku GIP zajął stanowisko dwukrotnie, pismami z sierpnia 2013 roku (GNP-501-4560-83-2/13/PE) Załącznik 1 oraz pismem z dnia 08 październik 2013 roku (GNP-152-0020-5-2/13/KP) Załącznik 2.

Oba przytoczone stanowiska GIP zostały sporządzone pod wyraźnym wpływem orzeczenia SN z dnia 04 czerwca 2013 roku. Stanowią bowiem powielenie i odwołanie się do argumentacji SN, iż kierowcy nie należy się ryczałt z tytułu odpoczynku odbieranego w kabinie. Oba powyższe stanowiska GIP (podobnie jak uzasadnienie wyroku SN) nie dostrzegają części ustawodawstwa międzynarodowego (w tyk unijnego). Warto bowiem zauważyć, iż GIP nie dostrzegł, iż zgodnie z uregulowaniami rozporządzenia 561/2006 WE oraz umowy AETR kierowca nie może odbierać w pojeździe odpoczynków tygodniowych regularnych i w przedmiotowym zakresie odwoływanie się do woli kierowcy pozostaje bezskuteczne.

Ponadto z obu przytoczonych pisemnych stanowisk GIP, można odnieść wrażenie (stawiane także przez SN), jakoby obowiązek wypłacenia ryczałtu był uzależniony od szczególnie wyrażonego oświadczenia woli kierowcy. Warto jednak zauważyć, że sposób wyrażenia owej „woli” został dokładnie uregulowany w art. 8 ust. 8 rozporządzenia 561/2006 WE oraz art. 8 umowy AETR. GIP nie dostrzegł więc, iż nie ma więc potrzeby aby kierowca w jakiś dodatkowy i nadzwyczajny sposób dokumentował własną wolę. Sam fakt odbioru odpoczynku w pojeździe na terenie UE, EOG i Szwajcarii jest wystarczający. Kierowcy bowiem wolno odbierać odpoczynek tylko pod warunkiem, że „dokonał takiego wyboru”.

Inaczej natomiast sytuacja się ma w odniesieniu do odpoczynku odbieranego w trybie art. 14 u.ocz.p.k. Przepis ten wbrew tezie stawianej (w obu pisemnych stanowiskach) przez GIP, nie jest analogiczny do treści art. 8 ust. 8/561/2006 WE. Art. 14 ustawy o czasie pracy kierowców nie odwołuję się bowiem w ogóle do „woli” kierowcy a to ten aspekt jest kluczowy dla oceny, czy kierowca musi czy też nie musi złożyć dodatkowe oświadczenie woli. Tak więc, jeśli kierowca dokonuje odbioru odpoczynku na podstawie art. 14 u.ocz.p.k., to oświadczenie woli w zakresie rezygnacji w odbioru ryczałtu za nocleg wydaje się być uzasadnione. Jednak w przypadku transportu realizowanego pojazdami ciężarowymi oraz autobusami sytuacja taka aby odbierać odpoczynek na podstawie art. 14 u.oczp.k., zamiast odpoczynku odbieranego na podstawie rozporządzenia 561/2006 WE, praktycznie nie zachodzi. Więcej na ten temat napisałem w ramach odrębnego opracowania prawnego.

Odmiennym natomiast przypadkiem (niesłusznie niedostrzeżonym przez GIP), jest kwestia odbioru odpoczynków na obszarze obowiązywania umowy AETR (z wyłączeniem krajów UE, EOG i Szwajcarii). Warto bowiem dostrzec, iż od 2010 roku, część umowy AERT (regulująca w art. 8 zagadnienia odbioru odpoczynków) nie obowiązują w polskim systemie prawnym i najprawdopodobniej zacznie obowiązywać dopiero w roku 2014.

Oznacza to, że w przedmiotowym zakresie odpoczynki są odbierane na zasadach wynikających z art. 14 ustawy o czasie pracy kierowców.

Tak więc, przedsiębiorcy wykonujący transport poza zakresem terytorialnym UE, EOG i Szwajcarii w ramach umowy AETR, powinni uzyskać od kierowców dodatkowe oświadczenie woli, zwalniające przedsiębiorcę z obowiązku wypłacania ryczałtu za nocleg. Zasada ta odnosi się wyłącznie do transportu realizowanego na terenie części Europy i części Azji.

Podsumowując, można dostrzec, iż pomimo obowiązywania uregulowań rozporządzenia 561/2006 WE od 2007 roku, nadal wspólnotowe źródła prawa pracy nie są zasadniczo dostrzegane przez sądy oraz organy kontrolne. Jest to wynikiem zaniechań w stosowaniu zasady skutku pośredniego.

 

 

 

 

Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).