Autor publikacji: Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.
28 czerwca 2009 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o czasie pracy kierowców. W wyniku nowelizacji zmianie uległa treść art 21 przedmiotowej ustawy, który aktualnie ma brzmienie: „w przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekroczyć 10 godzin w danej dobie”. Przedmiotowa nowelizacja będzie rodziła poważne skutki dla większości przewoźników rzeczy i osób, w tym także dla przewoźników na liniach regularnych do 50 km.
Omawiana nowelizacja rodzi dla przewoźników dwa rodzaje skutków finansowych:
-
konieczność wypłacenia dodatków za pracę w porze nocnej,
Dotychczasowe uregulowanie ograniczało pracę kierowcy do 10 godzin w danej dobie dopiero wówczas, gdy kierowca pracował w godzinach nocnych co najmniej 4 godziny. Od 28 czerwca – ograniczenie ilości godzin pracy do 10 godzin w „danej dobie” wystąpi jeśli kierowca wykona co najmniej jedną minutę pracy w godzinach nocnych.
Wmyśl art. 151 ze znaczkiem7 paragraf 1 kp, pora nocna obejmuje 8 godzin wybranych przez przewoźnika (określonych w obwieszczeniu lub regulaminie pracy), które występują w 10-cio godzinnym przedziale czasowym od godz. 21,00 do godz. 7,00. Każdy przewoźnik może dowolnie ukształtować (przesuwać) przedział pory nocnej. W praktyce (ze względów ekonomicznych) porę nocną ustala się zazwyczaj w takim przedziale czasowym, w którym udział procentowy wykonywanego transportu jest najmniejszy ponieważ realizacja transportu w godzinach nocnych wprost przekłada się na koszty prowadzenia transportu, ponieważ za każdą godzinę pracy w porze nocnej pracownikowi przysługuje dodatek do wynagrodzenia w wysokości 20 proc. stawki godzinowej wynikającej z minimalnego wynagrodzenia ustalonego w sposób określony w ustawie i rozporządzeniu o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Dyrektywa 15/2002/WE nakładała na krajowych ustawodawców obowiązek implementowania do prawa krajowego zasad dotyczących wykonywania pracy w godzinach nocnych. Jednocześnie należy zaznaczyć, że ta sama Dyrektywa 15/2002/WE w art. 3 h) odmiennie od polskiego ustawodawcy uregulowała zagadnienie „godzin nocnych”. Z definicji wmyśl zapisów wspomnianej Dyrektywy wynika, że „pora nocna” oznacza okres co najmniej czterech godzin, w rozumieniu prawa krajowego, między godziną 00.00 i godziną 07.00.
Tymczasem polski ustawodawca implementował do prawa krajowego jedynie zapisy ograniczające normę pracy kierowcy, a jednocześnie nie implementował zapisów dających możliwość ograniczenia o połowę zakresu godzin nocnych (czyli z 8 godzin do 4 godzin).
W jaki sposób wprowadzenie nowych przepisów wpłynie na wykonywanie zadań transportowych w firmach realizujących transport kruszyw, paliw, transport autokarami, oraz auto transporterami?
Dla tych przewoźników nowelizacja może mieć ogromne znaczenie ekonomiczne, ponieważ specyfiką tego typu transportu jest rozpoczynanie pracy stale w okolicach godziny 4 lub 5 rano lub zakończenie pracy po godzinie 21:00, czyli w zakresie godzin nocnych. Jednocześnie charakterystyka wspomnianego transportu jest taka, że kierowcy zazwyczaj nie wykorzystują norm prowadzenia pojazdów, ale jednocześnie często posiadają dłuższe okresy pracy (z uwagi na np.: uczestniczenie w załadunkach i rozładunkach). Te firmy w ramach przedmiotowej nowelizacji muszą liczyć się ze wzrostem kosztów prowadzenia działalności transportowej.
Dlaczego należy liczyć się ze wzrostem kosztów niektórych firm transportowych
Co prawda Inspekcja Transportu Drogowego nie bierze w trakcie kontroli pod uwagę pracy w porze nocnej, ale zgodnie z art.20 ust.1 ustawy o czasie pracy kierowców „praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy (…)stanowi pracę w godzinach nadliczbowych”.
Ukrytą więc „karą” dla pracodawcy będzie konieczność wypłacenia kierowcom wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych jeśli pracowali ponad 8 godzin (jeśli kierowca pracuje w ramach podstawowego systemu pracy) oraz ponad 10 godzin w danej dobie, ale tylko pod warunkiem, że kierowca pracuje w ramach równoważnego systemu pracy w ramach rozkład pracy kierowcy.
W jaki sposób prowadzenie wprowadzenie nowych przepisów wpłynie na wykonywanie zadań transportowych w innych gałęziach transportu?
Zgodnie z treścią uregulowań wynikających z rozporządzenia 561/2006/WE, łączny okres prowadzenia pojazdu kierowcy może wynosić 9 godzin, a dwa razy w tygodniu (licząc od godz. 0,00 w poniedziałek do 24,00 w niedzielę) nawet 10 godzin.
Ile zatem może maksymalnie kierowca prowadzić pojazd jeśli pracował w porze nocnej?
W obsadzie jednoosobowej:
Kierowca prowadzi pojazd 4,5 godziny + 45 minut przerwy + 4,5 godziny okresu prowadzenia. Daje nam to łącznie 9 godzin i 15 minut pracy, ponieważ należy do czasu pracy doliczyć pierwsze 15 minut z przerwy.
Jednak sytuacja będzie wyglądała inaczej, gdyby kierowca zechciał prowadzić pojazd przez 10 godzin w sytuacji, gdy wykonywał pracę w godzinach nocnych.
W takim przypadku jego maksymalny okres prowadzenia pojazdu ulegnie skróceniu, ponieważ:
4,5 godz + 45 minut (15 minut wliczamy do czasu pracy) + 4,5 godziny + 45 minut (z tej części nie wliczamy żadnego okresu do czasu pracy) + 1 godzina dałoby łącznie 10 godzin i 15 minut pracy. Jeśli kierowca nie chce uchybić znowelizowanym przepisom to musi ograniczyć maksymalną normę prowadzenia pojazdu do 9 godzin i 45 minut. W innym przypadku przewoźnik będzie musiał wypłacić kierowcy wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
W zespole:
– należy wiedzieć, że okresu jazdy w zespole dla kierowcy, który nie kieruje (czyli siedzi obok i nie prowadzi pojazdu) nie zalicza się do „pracy”, ponieważ zgodnie z treścią art 9 ust.3 ustawy o czasie pracy kierowców „czas nie przeznaczony na kierowanie pojazdem jest czasem dyżuru”, a art. 7 tej samej ustawy mówi, że „do czasu pracy nie wlicza się czasu dyżuru, jeżeli podczas dyżuru kierowca nie wykonywał pracy”.
Jak więc zaliczyć jazdę drugiego kierowcy który siedzi obok na fotelu pasażera a jego selektor jest ustawiony na „inną pracę” lub „dyspozycyjność”?
Przełączenia selektora w pozycję „inna praca”, gdy pojazd jedzie – sugeruje, że kierowca, pomimo że nie prowadzi pojazdu (nie kieruje) to wykonuje „inną pracę” np.: wypełnia dokumentację przewozową lub wykonuje inną czynność w trakcie jazdy np: sprząta w pojeździe (a utrzymanie pojazdu w czystości jest zaliczone z mocy prawa do pracy zgodnie z treścią art. 6.1.6 ustawy o czasie pracy kierowców). Inaczej mówiąc, jeśli jadący w zespole kierowca siedzący na siedzeniu pasażera ma przełączony selektor w pozycję „inna praca” to cały ten czas zostanie mu zaliczony do czasu pracy. Jeśli jednak selektor jest ustawiony w pozycji „dyspozycyjność”(koperta) to cały ten czas nie będzie wliczony do czasu pracy.
Nieco inaczej będzie kształtowało się ograniczenie pracy kierowców w zespole w wydłużonym (do 10 godzin) okresie prowadzenia pojazdu. Jak wiadomo maksymalny wydłużony okres prowadzenia pojazdu w zespole to (4,5godz.+4,5godz.+45min.+4,5godz+4,5godz+45min + 1+30 minut = 21 godzin (ponieważ odpoczynek musi się zakończyć w ciągu 30 godzin od zakończenia poprzedniego odpoczynku). Tak więc okres pracy jednego z kierowców to 9 godzin i 45 minut natomiast dla drugiego z kierowców będzie to okres 10 godzin i 15 minut a więc kierowca będzie musiał skrócić maksymalną normę prowadzenia pojazdu wynikającą z przepisów rozporządzenia 561/2006/WE o czas 15 minut. Jeśli tak się nie stanie to przewoźnik będzie musiał wypłacić kierowcy wynagrodzenie za pracę w godzinach nadliczbowych.
W zespole – do czasu pracy kierowców zaliczymy wyłącznie okresy kiedy kierowcy prowadzili pojazd oraz pierwsze 15 minut z ewentualnej przerwy np.: 45 minutowej, ponieważ tak określił ustawodawca w art 6 ust.3 ustawy o czasie pracy kierowców. Czyli jeśli kierowca „I” prowadził pojazd 4,5 godziny + kierowca „II” prowadził pojazd 4,5 godziny + odebrali obaj łącznie 45 minut przerwy i znowu „I”- prowadził 4,5godz. i „II” prowadził -4,5godz. to łącznie pracowali (zakładając że selektor był w pozycji „koperta”) po 9 godzin i 15 minut (pomimo że okres jazdy wyniósł aż 18 godzin + 45 minut na przerwę).
Należy zwrócić uwagę, że nawet zakładając, że kierowcy wykonywali jazdę w godzinach nocnych w zespole to praktycznie nigdy (w każdym razie nie często) nie przekroczą 10 – godzinnej normy pracy w danej dobie.
Podsumowanie:
Nie ulega żadnej wątpliwości, że Polska miała obowiązek implementowania do krajowego systemu prawnego omawianej nowelizacji. Jednak implementacja jedynie części (niekorzystnych dla przewoźników uregulowań) bez jednoczesnej implementacji zapisów kompensujących ujemne skutki przedmiotowej nowelizacji wydaje się wysoce zaskakujące zwłaszcza w kontekście silnej reprezentacji ze strony licznych stowarzyszeń i innych reprezentantów przewoźników. Zaskakujące jest także, że ponownie nowelizacją wewnętrznych przepisów nałożono obowiązki znacznie bardziej restrykcyjne od minimalnych wymagań unijnych.
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).
