Pora nocna od 1 stycznia 2012 roku Art. 21 Ustawy o czasie pracy kierowców (dalej CzPrkierU) – „W przypadku gdy praca jest wykonywana w porze nocnej, czas pracy kierowcy nie może przekraczać 10 godzin w danej dobie”. Art. 2 pkt 6a Ustawy; pora nocna – okres czterech godzin pomiędzy godziną 00.00 i godziną 07.00; definicję pory nocnej zawartą w tym przepisie stosuje się wyłącznie do celów ustalenia czasu pracy. – wdrożony na podstawie dyrektywy 2002/15/WE.
Generalnie przyjmuje się, że praca świadczona w nocy jest bardziej uciążliwa dla pracownika, stąd w przepisach o czasie pracy zawiera różne jej ograniczenia. Potwierdzenie tej tezy zawiera również Dyrektywa 2002/15, która już w preambule stwierdza, że zgodnie z wynikami badań organizm ludzki jest w nocy bardziej wrażliwy na zakłócenia środowiska i uciążliwe formy organizacji pracy, a długie okresy pracy w porze nocnej mogą być szkodliwe dla zdrowia i mogą zagrażać bezpieczeństwu zarówno kierowcy, jaki i drogowemu.
Z powyższych względów ustawodawca wprowadził odrębne przepisy regulujące wykonywanie pracy w nocy. Dzień pracy składa się z pory dziennej i pory nocnej.
Zgodnie z art. 3 lit. h dyrektywy 2002/15/WE przez porę nocną należy rozumieć okres co najmniej czterech godzin, w rozumieniu prawa krajowego, między godziną 00.00 i godziną 07.00. Zgodnie z art. 1517 § 1 k.p. pora nocna obejmuje 8 godzin pomiędzy godzinami 21.00 i 7.00.
Dokładne określenie czasu trwania pory nocnej powinno nastąpić w układzie zbiorowym pracy, regulaminie pracy, w obwieszczeniu pracodawcy lub w umowie o pracę. Granice pory nocnej mogą być ustalone w ten sam sposób dla wszystkich pracowników, ale mogą też być różne dla poszczególnych grup pracowników.
Do czasu nowelizacji Ustawy o czasie pracy kierowców nie było odrębnego rozumienia pory nocnej, co stanowiło uregulowanie bardziej restrykcyjnym od unijnego. Wprowadzenie odrębnego rozumienia pory nocnej dla kierowców czyni zadość zapisom Dyrektywy 2002/15/WE . Natomiast w dalszym ciągu brak jest uregulowania dotyczącego rekompensaty za pracę w porze nocnej i w tym zakresie obowiązuje regulacja art. 1518 KP, stosowana na podstawie art. 4 CzPrkierU. Zgodnie z nią za każdą godzinę pracy w nocy pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalanego zgodnie z ustawą z 10.10.2002 r. o minimalnym wynagrodzeniu za pracę.
Pracownik, którego rozkład czasu pracy obejmuje w każdej dobie co najmniej 3 godziny pracy w porze nocnej lub którego co najmniej 1/4 czasu pracy w okresie rozliczeniowym przypada na porę nocną, jest pracującym w nocy. Czas pracy pracującego w nocy, wykonującego prace szczególnie niebezpieczne albo związane z dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym, nie może przekraczać 8 godzin na dobę.
Ograniczenie nocnego dobowego wymiaru czasu pracy nie dotyczy:
a) pracowników zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy oraz
b) przypadków konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii. Na pisemny wniosek pracownika pracującego w nocy, pracodawca ma obowiązek poinformować właściwego inspektora pracy o zatrudnianiu pracowników pracujących w nocy.
Przepisy wprowadzają zakaz zatrudniania w nocy określonych kategorii pracowników, są to m.in.:
a) kobieta w ciąży (art. 178 § 1 k.p.),
b) osoba opiekująca się dzieckiem do lat 4, chyba że wyrazi zgodę na taką pracę (art. 178 § 2 oraz art. 1891 § 1 k.p.),
c) pracownik niepełnosprawny, chyba że lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne, a w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tym pracownikiem, wyrazi na to zgodę (art. 15 ust. 3 i art. 16 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych).
Do wynagrodzenia tego nie wlicza się:
a) nagrody jubileuszowej,
b) odprawy pieniężnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy oraz
c) wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.
Podsumowując, nowelizacja Ustawy o czasie pracy kierowców w zakresie uregulowania pracy w porze nocnej miała za zadanie wdrożenie zapisów Dyrektywy 2002/15/WE w pełnym zakresie wobec wcześniejszej negatywnej opinii Komisji Europejskiej w tym przedmiocie.
Grzegorz Gruszkowski
Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).
