Wyłączenia przewozu drogowego wykonywanego pojazdami do celów medycznych

Autor publikacji: Dr Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen sp.j.

Wyłączenia przewozu drogowego wykonywanego pojazdami do celów medycznych. Podtytuł: art. 3 lit. e) rozporządzenia 561/2006 WE

e) pojazdami specjalistycznymi używanymi do celów medycznych;

W odniesieniu do tej normy należy zwrócić uwagę, że ciężar zagadnienia związanego z przesłankami wyłączającymi kierowców kierujących pojazdami z zakresu niniejszego rozporządzenia jest, przede wszystkim okoliczność, że pojazd do celów medycznych musi być pojazdem „specjalistycznym”.

Przedmiotowy zapis odnosi się do pojazdów „do celów medycznych” powyżej 3,5 tony dmc oraz do przewozu nie mniej niż 9 osób z kierowcą, ponieważ pozostałe pojazdy z racji wagi oraz ilości pasażerów są zwolnione z mocy prawa z obowiązywania niniejszego rozporządzenia.

Tak więc kluczowym punktem odniesienia jest ustalenie okoliczności, że dany środek transportowy:

a) wykorzystywany „do celów medycznych”,

b) jest „pojazdem specjalistycznym”.

Istotne jest, że co prawda ustawodawca unijny nie użył określenia „ambulans” a znacznie szerszego pojęcia jakim jest „pojazd (…) do celów medycznych” ale poprzez doprecyzowanie, że jednocześnie pojazd musi nosić cechy pojazdu „specjalistycznego” doszło de facto do zawężenia zakresu zastosowania niniejszego zapisu wyłącznie do „ambulansów”, ponieważ rzecz w tym, że w Polskich warunkach pojazdem specjalistycznym jest wyłącznie medyczny środek transportowy spełniający określoną „normę” a więc w praktyce wyłącznie „ambulans”.

Pojazd taki jest zwolniony z obowiązku stosowania się do norm rozporządzenia 561/2006 WE o okresach prowadzenia przerw i odpoczynków. Natomiast pojazdy (powyżej 3,5 tony dmc) może (ale nie musi) zostać wyposażony w tachograf.

Kluczowa jest więc odpowiedź na pytanie czy ambulans jest pojazdem specjalnego przeznaczenia ?

Należy więc zacząć od tego, że taką właśnie klasyfikację (jako pojazdu specjalnego przeznaczenia) przewiduje dyrektywa Rady 70/156/EWG z dnia 6 lutego 1970 r. w sprawie zbliżenia ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do homologacji typu pojazdów silnikowych i ich przyczep.¹

W oparciu o uregulowania załącznika nr II pkt 5 ˝Definicje i kategorie pojazdów˝ pojazdem specjalnego przeznaczenia jest pojazd kategorii M (pojazdy silnikowe mające co najmniej cztery koła oraz zaprojektowane i zbudowane do przewozu pasażerów), N (pojazdy silnikowe mające przynajmniej cztery koła, zaprojektowane i zbudowane do przewozu towarów) i O (przyczepy w tym naczepy) (…).

Jeszcze dokładniej ta kwestia została określona w ppkt. 5.3. Samochody sanitarne oznaczają pojazdy silnikowe kategorii M przeznaczone do przewozu osób chorych lub rannych, posiadające do tego celu specjalne wyposażenie.

Analogicznie tę kwestię dostrzega „Polska Norma”: PN-EN 1789 ˝Pojazdy medyczne i ich wyposażenie. Ambulanse drogowe˝, wprowadzona w Polsce po opracowaniu przez Komitet Techniczny ds. Sprzętu, Narzędzi i Urządzeń Medycznych i zatwierdzony przez prezesa Polskiego Komitetu Normalizacyjnego, która na krajowy grunt przeniosła treść normy europejskiej EN 1789:2007, (opracowanej przez Europejski Komitet Normalizacyjny).

Warunkiem uznania pojazdu jako ambulans i pojazd specjalistyczny, jest wykazanie, że środek transportowy został wyprodukowany w oparciu o przedmiotową normę. Zasada ta odnosi się do ambulansów na terenie całej Unii Europejskiej.

Zasadniczo – występują 3 typy ambulansów:

typ A – ambulans do transportu pacjentów – ambulans drogowy skonstruowany i wyposażony do transportu pacjentów, co do których nie przewiduje się, że staną się pacjentami w stanie nagłego zagrożenia zdrowotnego;

typ B – ambulans ratunkowy – ambulans drogowy skonstruowany i wyposażony do transportu, podstawowego leczenia i monitorowania pacjenta;

typ C – ruchoma jednostka intensywnej opieki – ambulans drogowy skonstruowany i wyposażony do transportu, zaawansowanego leczenia i monitorowania pacjentów.

Ważne jest aby zrozumieć, że ambulans, powstaje poprzez przebudowę fabrycznie nowego samochodu, który przed adaptacją może być zarówno samochodem osobowym lub ciężarowym – przy czym należy wiedzieć, że ambulans typu B i C może być wykonany wyłącznie na bazie samochodu ciężarowego (wynika to z wymagań, jakie ma po adaptacji spełnić ambulans ratunkowy zgodnie z załącznikiem nr 1 do zarządzenia Nr 18/2010/DSM Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2010 r. – pkt. 3. Wymagania dotyczące środka transportu drogowego). Załącznik nr 1 Załącznik do zarządzenia Nr 18/2010/DSM Prezesa Narodowego Funduszu Zdrowia z dnia 7 kwietnia 2010 r. – pkt. 3. Wymagania dotyczące środka transportu drogowego).²

Ambulans powstaje w wyniku gruntownej przebudowy zgodnie z aktualną normą PN-EN 1789. Dla pojazdu wystawiane jest świadectwo homologacji pojazdu specjalnego sanitarnego” (lub inny dokument umożliwiający rejestrację jako pojazd sanitarny).

Należy ustalić zatem czy ambulans jest pojazdem wykorzystywanym „do celów medycznych”?

Zgodnie z normą PN-EN 1789 pojazdy te spełniają warunki zaliczające je do „pojazdów medycznych”, tzn.: są w sposób specjalistyczny wyposażone w instrumenty medyczne. Szczegółowo określają to: „Wymagania dotyczące wyposażenia medycznego specjalistycznego środka transportu zgodnie z Polską Normą PN-EN 1789:2008 „Pojazdy medyczne i ich wyposażenie – ambulanse drogowe”.

Załącznik nr 2 Wymagania dotyczące wyposażenia medycznego specjalistycznego środka transportu zgodnie z Polską Normą PN-EN 1789:2008 „Pojazdy medyczne i ich wyposażenie – ambulanse drogowe.

Także od strony funkcjonalnej przeznaczeniem tych pojazdów jest z chwilą dokonania przebudowy realizacja zadań medycznych i ratowniczych a nie przewóz osób i rzeczy.

Również prawo o ruchu drogowym klasyfikuje takie pojazdy inaczej niż samochody osobowe. Zgodnie z art. 2 pkt. 36 tej ustawy pojazd specjalny to pojazd samochodowy lub przyczepa przeznaczone do wykonywania specjalnej funkcji, która powoduje konieczność dostosowania nadwozia lub posiadania specjalnego wyposażenia; w pojeździe tym mogą być przewożone osoby i rzeczy związane z wykonywaniem tej funkcji.

Tak więc reasumując pojęcie instytucji „ambulansu” wywodzi się z na polskim gruncie prawnym z Polskiej Normy PN−EN 1789:2008. Geneza tej normy leży w DYREKTYWIE RADY 93/42 EWG z dnia 14 czerwca 1993 r. dotyczącej wyrobów medycznych, która była zmieniona dyrektywami: 98/79/WE, 2000/70/WE, 2001/104/WE, 2007/47/WE a ich bezpośrednie zastosowanie znalazło odbicie w rozporządzeniu 1882/2003.

O pierwszym polskim „ambulansie” (w sensie formalnym) możemy mówić dopiero od końca roku 2009 kiedy to Zakład Homologacji i Badań Pojazdów, Instytutu Transportu Samochodowego wydał pierwszy certyfikat zgodność z Polską Normą PN−EN 1789:2008 dotyczącą badania pojazdów medycznych do przewozu osób w zakresie ich budowy.

Jak już wcześniej wyjaśniono, norma ta była polską wersją Normy Europejskiej EN 1789:2007 (w tym też roku weszło w życie rozporządzenie 561/2006 WE). Na przestrzeni lat norma ta była kilka razy zmieniana i tak: aktualnie obowiązująca norma PN-EN 1789+A1:2011 była poprzedzona normą PN-EN 1789+A1:2010, która z kolei była poprzedzona wspomnianą już wcześniej normą PN-EN 1789:2008.

Niezależnie od powyższego należy wiedzieć, że istnieje także podział ambulansów na podtypy wyrażone oznaczeniami literowymi: T – ambulans transportowy, P – podstawowy, S – specjalistyczny, N – neonatologiczny od chwili wejścia w życie reformy systemu ratownictwa medycznego zgodnie z Ustawą o Ratownictwie Medycznym do końca 2010 r. stopniowo stary podział na karetki R, W i P został zastąpiony przez podział na karetki:

• specjalistyczne (karetki S – dawne R), z minimum trzyosobową obsadą, w tym lekarz systemu oraz pielęgniarka systemu lub ratownik medyczny. W przypadku gdy, żaden z innych członków zespołu nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych, czwartą osobą w zespole może być kierowca, który jest osobą bez wykształcenia medycznego

• podstawowe (karetki P – dawne W), załoga których składać się będzie z co najmniej dwóch ratowników lub pielęgniarki systemu, bez lekarza. W przypadku gdy, żaden z innych członków zespołu nie ma uprawnień do prowadzenia pojazdów uprzywilejowanych, trzecią osobą w zespole może być kierowca, który jest osobą bez wykształcenia medycznego

Ponadto istnieją również karetki z odmiennym oznaczeniem, które nie należą do Systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego:

• neonatologiczne (karetki N), używane do transportu noworodków i niemowląt (do 1 roku życia). Występują w większych miastach wojewódzkich.

• transportowe (karetki „T”), używane m.in. do transportów między szpitalnych.

Niezależnie od reform funkcjonują tzw. karetki POZ (podstawowa opieka zdrowotna) lub NPL (nocna pomoc lekarska) i jeśli spełniają Polską Normę to są wyłączone z zakresu stosowania niniejszego rozporządzenia nawet jeśli przekraczają 3,5 t dmc oraz służą do przewożenia więcej niż 9 osób z kierowcą.

Niezależnie od tych wewnętrznych podziałów ambulansów wszystkie one są wyłączone z zakresu rozporządzenia jeśli tylko spełniają cechy opisane powyżej.

Charakterystycznym rodzajem ambulansu jest sanitarka wojskowa, która jeśli spełnia wymagania wynikające z normy PN-EN 1789 jest wyłączona na mocy okoliczności iż jest pojazdem specjalistycznym a jeśli jej nie spełnia to jest wyłączona na mocy. Wynika to z treści art. 3, ponieważ omawiane rozporządzenie „nie ma zastosowania do przewozu drogowego: (…) c) pojazdami będącymi własnością sił zbrojnych,(…);”.

Jak więc wynika z powyższego nie wszystkie pojazdy medyczne to ambulansy (pojazdy specjalistyczne).

Ustawodawca unijny określił, iż pojazdami wyłączonymi z zakresu stosowania niniejszego rozporządzenia są:

a) „ambulanse” medyczne (o ile tylko są jednocześnie „pojazdami specjalistycznymi”),

b) służące „do celów medycznych”,

Mogło by się więc wydawać, że legislator unijny określił w dość wąski zakres medycznych środków transportowych wyłączonych z zakresu stosowania rozporządzenia 561/2006 WE ale warto pamiętać, że zgodnie z art. 3. omawaine rozporządzenie nie ma zastosowania do przewozu drogowego: (…) d) pojazdami używanymi w razie wypadków lub do prowadzenia działań ratunkowych, w tym pojazdami używanymi w niezarobkowym przewozie pomocy humanitarnej;

Jednak nie wszystkie pojazdy „do celów medycznych” na gruncie polskiego prawa mogą liczyć na wyłączenie.

Podkategorią taką są np.: pojazdy do transportu osób niepełnosprawnych jeśli tylko pojazdy te nie mieszczą się w klasyfikacji pojazdów „specjalnych” (norma PN-EN 1789) na gruncie prawa polskiego.

Załącznik nr 1

Załącznik nr 2

Niniejszy dokument podlega ochronie prawnej na mocy ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (ustawa z dnia 4 lutego 1994 r., Dz. U. 06.90.631 z późn. zm.).