Autor publikacji: Mariusz Miąsko Prezes Kancelarii Prawnej Viggen
Streszczenie przepisów dotyczących godzin pracy, godzin nadliczbowych, dyżurów, godzin nocnych, pracy w niedziele i święta. Jeśli kierowca pracuje choćby przez 1 sekundę w trakcie godzin nocnych to łączny jego czas pracy (nie czas prowadzenia pojazdu) nie może być dłuższy niż 10 godzin (nie można go zaplanować w harmonogramie na więcej niż 10 godzin).
Godziny nocne to 8 (kolejnych) godzin – wybranych indywidualnie przez pracodawcę pomiędzy godziną 21,00 a 7,00.
Godziny nadliczbowe: nie są pojęciem uwzględnianym na etapie tworzenia rozkładów czasu pracy (harmonogramów) ponieważ nie mogą być z góry planowane. Zaznaczyć, jednak trzeba, że w systemie równoważnym w ciągu doby można pracować 12 godzin a w systemie podstawowym, przerwanym, czy innym np. mieszanym – praca może być wykonywana przez 10 godzin – i nie są to godziny nadliczbowe pod warunkiem, że w innym dniu zaplanuje się pracę w odpowiednio mniejszym wymiarze godzinowym np. w 1 dniu praca 12 godzin w drugim 4 godzin.
Natomiast przechodząc do meritum: zgodnie z KP Art. 151. [Definicja; dopuszczalność; limit] § 1. Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych. Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
1) konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii,
2) szczególnych potrzeb pracodawcy.
Krótko mówiąc wszystkie godziny pracy ponad 8 godzin stanowią godziny nadliczbowe. Dodatkowo jeśli kierowca pracował np. od godz. 7.00 przez osiem godzin i odebrał odpoczynek 11 godzin a w dniu następnym rozpoczyna pracę przed godz. 7 (czyli zanim mu minie doba pracownicza), np. o 4.00 lub o 5.00 to te godziny liczone do godz. 7.00 również są nadliczbowymi.
Jeśli w danym tygodniu przepracowano więcej niż 40 godzin, to każda następna godzina pracy w danym tygodniu również jest godziną nadliczbową.
Art. 1511. [Rekompensata pieniężna za godziny nadliczbowe] § 1. Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
a) w nocy,
b) w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
c) w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
2) 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż określony w pkt 1.
§ 2. Dodatek w wysokości określonej w § 1 pkt 1 przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej z tytułu przekroczenia przeciętnej tygodniowej normy czasu pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym, chyba że przekroczenie tej normy nastąpiło w wyniku pracy w godzinach nadliczbowych, za które pracownikowi przysługuje prawo do dodatku w wysokości określonej w § 1.
W związku z tym godziny nadliczbowe dzielimy na 50% – wypłacane za pracę w dni powszednie i 100% wypłacane za pracę w niedzielę i święta. Art. 1512. [Rekompensata pracy nadliczbowej w postaci czasu wolnego] § 1. W zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych pracodawca, na pisemny wniosek pracownika, może udzielić mu w tym samym wymiarze czasu wolnego od pracy.
§ 2. Udzielenie czasu wolnego w zamian za czas przepracowany w godzinach nadliczbowych może nastąpić także bez wniosku pracownika. W takim przypadku pracodawca udziela czasu wolnego od pracy, najpóźniej do końca okresu rozliczeniowego, w wymiarze o połowę wyższym niż liczba przepracowanych godzin nadliczbowych, jednakże nie może to spowodować obniżenia wynagrodzenia należnego pracownikowi za pełny miesięczny wymiar czasu pracy.” Krótko mówiąc, jeśli pracodawca wysyła na odbiór wolnego za godziny nadliczbowe – to musi oddać 150 % przepracowanych godzin nadliczbowych. Jeśli jednak mamy na tę okoliczność wniosek pracownika – to wolnego udziela pracodawca w stosunku 1:1.
Dyżury: zgodnie z Kodeksem Pracy, ponieważ zgodnie z Ustawą o czasie pracy kierowców już omówiono: Art. 1515. [Dyżur] § 1. Pracodawca może zobowiązać pracownika do pozostawania poza normalnymi godzinami pracy w gotowości do wykonywania pracy wynikającej z umowy o pracę w zakładzie pracy lub w innym miejscu wyznaczonym przez pracodawcę (dyżur).
§ 2. Czasu dyżuru nie wlicza się do czasu pracy, jeżeli podczas dyżuru pracownik nie wykonywał pracy. Czas pełnienia dyżuru nie może naruszać prawa pracownika do odpoczynku, o którym mowa w art. 132 i 133.
§ 3. Za czas dyżuru, z wyjątkiem dyżuru pełnionego w domu, pracownikowi przysługuje czas wolny od pracy w wymiarze odpowiadającym długości dyżuru, a w razie braku możliwości udzielenia czasu wolnego – wynagrodzenie wynikające z jego osobistego zaszeregowania, określonego stawką godzinową lub miesięczną, a jeżeli taki składnik wynagrodzenia nie został wyodrębniony przy określaniu warunków wynagradzania – 60% wynagrodzenia.
Dodatki – omówione poniżej i powyżej. Dodać tylko trzeba, że za pracę w porze nocnej – nie oddaje się wolnego dnia tylko do każdej takiej godziny wypłaca się dodatek w wysokości 20% stawki godzinowej.
Natomiast jeśli w tygodniu pracownik pracował więcej niż 5 dni, to zostaje przekroczona norma średnio 5- dniowego tygodnia pracy i również z tego tytułu należy się dodatek tak jak za godziny nadliczbowe, Takie przekroczenie można stwierdzić dopiero na końca okresu rozliczeniowego – dzieli się ilość dni przepracowanych przez ilość tygodni przypadających w danym okresie rozliczeniowym.
co 4 niedziela wolna – za pracę w niedzielę – pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:
1) w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli,
2) w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego,
Jeśli nie jest możliwe udzielenie dnia wolnego – pracownikowi należy się dodatek 100% za każdą przepracowaną godzinę. Natomiast udzielenie dnia wolnego musi obejmować – pełny dzień, nawet jeśli praca w niedzielę lub święto była świadczona tylko prze np. 3 godziny.
Harmonogramy pracy należy tak sporządzać, aby niezależnie od pracujących w niedziele i zwracanych za ten czas dni wolnych – raz na 4 tygodnie pracownik mógł skorzystać z wolnej niedzieli.
